Page 176 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

đạo Nho thời phong kiến (chữ phong kiến này là
dùng theo nghĩa Trung Hoa) phân quyền, còn Hán
Nho lá đạo Nho của thời quân chủ chuyên chế tuyệt
đối và cực thịnh. Phạm vi bài này không cho phép
nói nhiều. Tôi chỉ thu hẹp vào vái nét khu biệt của
Hán Nho so với Khổng học.
(1) Việc Pháp gia hóa Khổng học biểu hiện trước
hết ở điểm gạt bỏ mọi tính chất qua lại giữa người
trên và người dưới, chỉ chấp nhận thái độ phục tùng
như nô lệ của người .dưới đối với người trên.

Đổng Trọng Thư sáng tạo ra thuyết "Tam cương"
một điều không thể có trong óc Khổng tử. Tôi chỉ
dịch một đoạn bênh vực thuyết tam cương của ông,
trong "Xuân thu phồn ỉộ" ãể thấy kiểu lập luận lấy
vũ trụ gò con người theo, lấy âm dương làm nền
tảng, kiểu lập luận còn phổ biến cho đến nay ở một
số bạn Tây học của tôi, lá bắt nguồn từ cụ Đổng
nảy. Tôi cũng xin các bạn lưu ý cho là Khổng tử
không bao giờ nói đến âm dương, ngũ hành hết,
ông chỉ xét con người trong các quan hệ giữa người
với người mà thôi, tức là còn Tây phương hơn đa
số chúng ta:
- "Nói chung, sự vật thế nào cũng có hòa hợp.
Đã có hòa hợp thì ắt phải có trên, ắt phải có dưới,
ắt phải có bên trái, ắt phải có bên phải, ắt phải có
trước, ắt phải có sau, ắt phải có trong, ắt phải có
ngoài, ắt phải có đẹp, ắt phải có xấu, ắt phải có
thuận, ắt phải có nghịch, ắt phải có mừng, ắt phải
có giận, ắt phải có lạnh, ắt phải có nóng, ắt phải
có ngày, ắt phải có đêm. Đó đều là sự hòa hợp của

178