Page 174 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

phổ biến lại yếu về tính tôn giáo nên chỉ sau khi
ông chết đế chế tan rã. Người thứ hai lá Tần Thủy
Hoàng tuy đã thống nhất được Trung Quốc, nhưng
lại dựa váo bộ máy quan liêu theo Pháp gia không
có một cơ sở đạo lý, tinh thẩn nào hết cho nên chỉ
tồn tại được 16 năm. Đế chế Mông cổ sau này, tuy
làm chủ Trung Quốc vào năm 1279 hủy bỏ chế độ
khoa cử, chống Nho giáo, nhưng năm 1315 vẫn phải
phục hồi Nho giáo và việc thi cử vì không thế náo
cai trị Trung Hoa bằng cách khác được. Ta hiểu tại
sao Vua Asoka ở Ân Độ, các vương quốc ở ĐNA lục
địa sau khi hình thảnh lập tức lấy Phật giáo làm
quốc giáo, tại sao các vua châu Au, Phi châu đều
hoặc lấy Thiên Chúa giáo, hoặc lấy Hồi giáo làm
chỗ dựa để phát huy sức mạnh của mình.
Lưu Bang đã khôn khéo chọn Khổng giáo, do
chỗ Khổng giáo duy lý hóa ở cái tâm thức có sẵn
của nhân dân. Đặc điểm của Nho giáo là ở điểm
tuy không phải là một tôn giáo, nhưng nó quy định
mọi cách ứng xử của con người theo một khuôn mẫu
có lợi cho sự thống trị của nhà vua. Các tôn giáo
ràng buộc con người chỉ bằng một vài sợi dây, nhưng
rất bền vá rất chặt. Còn Nho giáo đưa ra cái lễ,
ràng buộc con người bằng một vạn sợi dây, nhưng
dây nào cũng lỏng, con người có cảm tưởng tự do,
thoải mái, kỳ thực phạm vi tự do hết sức hạn hẹp
và kết quả cũng bị tê liệt. Những người theo Nho
giáo được dùng, sách Nho giáo được sưu tầm và
giảng dạy. Nhưng phải đến năm -140, Hán Vũ Đê
mới nghe lời Đổng Trọng Thư bãi truất trăm nhà,

176