Page 84 - AllbertEstens

những đã làm thay đổi các quan niệm của chúng ta về thời gian

mà còn làm sáng tỏ ý nghĩa của khái niệm thời gian cổ điển.

Thời gian là trật tự của những chuỗi nhân quả, đó là khám phá

phi thưòng của Einstein. Nhà triết học duy nhất đã đề cập đến

vấn đề này là Leibnitz, nhưng ở thời đại ông người ta vẫn chưa

thể nhận thức được tính tương đôi của sự đồng thòi.

5. Trong mục cuối cùng này, tác giả đã chứng minh rằng

từ thời Kant trở đi, trong lịch sử triết học đã có một cái hô' ngăn

cách ngày càng tăng giữa các hệ thống triết học và triết học của

khoa học. Các nguyên lý tổng hợp nhận thức mà Kant xem là có

tính tiên nghiệm đã được người ta cho là có tính hậu nghiệm,

chúng chỉ có thể được kiểm chứng qua thí nghiệm và là đúng

đắn vối ý nghĩa hẹp của các giả thiết kinh nghiệm. Chúng ta

cần áp dụng điểu này cho lý thuyết tương đối, nếu chúng ta

muốn đánh giá nó trên quan điểm lịch sử triết học. Các định lý

của hình học (Euclid), đã được xem như các định luật của lý trí

trong khoảng 2000 năm, bây giờ đã được châp nhận như các

định luật thực nghiệm; chúng phù hợp với thế giối xung quanh

ta ở mức độ chính xác cao, nhưng không còn đúng nữa khi áp

dụng vào các khoảng cách rất lốn. Tính hiển nhiên tự nó của các

định lý này thực ra chỉ là sản phẩm của thói quen mà thôi (Chú

ý rằng hình học phi Euclid đã xuất hiện sau khi Kant qua đời

được hai chục năm). Những người nào có kinh nghiệm đối với

tính hữu hạn của tốc độ ánh sáng sẽ cảm thấy các phép biến đổi

Lorentz là cần thiết và tự nó là hiển nhiên.

Quá trình suy thoái của quan niệm tổng hợp tiên nghiệm

của Kant là một trong những đặc điểm quan trọng của triết học

thòi đại chúng ta. Chúng ta sẽ phạm sai lầm khi cho rằng khả

năng của con người bị hạn chế mỗi khi một số' quan niệm đã

được xem là tuyệt đối đúng bỗng được chứng minh là có giá trị

hạn chê hoặc cần phải loại bỏ trong những lĩnh vực nào đó của