Page 83 - AllbertEstens

trúc của không gian và thời gian được xây dựng. Do đó trật tự

không - thòi gian phải được xem là sự biểu thị trật tự nhân quả

của thế giới vật lý. Mốì liên quan mật thiết giữa không gian và

thời gian và tính nhân quả có lẽ là đặc điểm nổi bật nhất của lý

thuyêt Einstein. Trật tự thời gian được rút về trật tự nhân quả,

một quan hệ không thể đảo ngược. Ngay cả trật tự không gian

cũng được rút về trật tự nhân quả.

Mốì quan hệ giữa trật tự thời gian và trật tự nhân quả

dẫn tới vấn đề chiều của thòi gian. Quan hệ giữa nhân và quả là

một quan hệ bất đốỉ xứng. Nó làm cho thời gian trở thành một

quan hệ dãy (serial relation). Thời gian trong lý thuyết của

Einstein có tính chât như vậy. Nhưng chiểu của thời gian không

giống như tính bất đốỉ xứng của các khái niệm "trước" và "sau".

Các khái niệm này không khác nhau về cấu trúc và có thể đổi

lẫn được. Quan hệ "nhỏ hơn” (giữa các sô" thực) có tính chất bất

đốỉ xứng và chuyển tiếp (transitive), không những thế nó còn là

một chiều hay đơn hướng (unidirectional). Vấn đề quan hệ thời

gian là vấn đề thời gian có tính đơn hướng hay không. Theo

ngôn ngữ vật lý, đó là vấn đề tính bất thuận nghịch của thời

gian.

Trong lý thuyết tương đối, ta không thây có tính bất

thuận nghịch của thời gian. Cho tới nay, tính bâ't thuận nghịch

của thời gian chỉ được đề cập trong nhiệt động học: Nó được xem

là có bản chất thống kê. Cách giải đáp này không thỏa đáng.

Nhưng vật lý lượng tử cũng không tìm được câu trả lời nào tôt

hơn.

Một điều rất kỳ lạ là sự phân tích toán lý khái niệm thòi

gian trong lý thuyết của Einstein đã đạt được một sự sáng tỏ mà

sự phân tích triết học không thể đạt được. Đưa khái niệm thời

gian vể khái niệm nhân quả và mở rộng khái niệm trật tự thời

gian thành tính tương đối của sự đồng thời, Einstein không

81