Page 392 - AllbertEstens

(hay "dòng chảy” - cours), nghĩa là không ngừng đổi mới cái hiện

tại: khi đi qua, nó không nhất thiết phải tạo ra cái mởi, nhưng

không cho người ta đứng lại như có "bảng dính” ở một lúc đã

cho. Nhưng chú ý đừng có nhầm tiến trình của thòi gian với mũi

tên của thời gian: tiến trình thòi gian chỉ sự kiện thòi gian đỉ

qua, khi đi qua nó tạo ra sự kéo dài và chỉ có sự kéo dài, nói tóm

lại, nó tạo ra sự nối tiếp của các biến cố; còn mũi tên thòi gian

chỉ khả năng các sự vật biết là trong tiến trình thòi gian có

những biến đổi đôi khi là không thuận nghịch. Nó là một tính

chất, không phải của bản thân thời gian, mà là của các hiện

tượng có tính thòi gian.

Tồi hiểu rằng tiến trình thdi gian và mũi tên thời gian xét

đến cùng có thể có cùng một nguồn gốc và chỉ một nguồn gốc,

sâu xa hơn cả hai cái đó; chúng có thể, cái này hay cái kia, là các

sản phẩm dẫn xuất của những hiện tượng ngấm ngầm ồ bên

trong một 'Vật lý học mối" mà một ngày nào đó sẽ xuất hiện.

Còn hiện nay, tôi xin nhấn mạnh: cần phải phân biệt sự khác

nhau giữa chúng.

Chính là vì thòi gian có một tiến trình rất xác định mà ta

không thể thay đổi quá khứ. Các nhà vật lý đã hình thức hoá

ã
điều này qua "nguyên lý nhân quả"; nguyên lý này, theo cách

phát biểu cổ điển, đòi hỏi nguyên nhân phải đi trưốc kết quả.

Nguyên lý rất mạnh mẽ này tạo ra trước mắt chúng ta bộ khung

của thời gian Î

S&V: Vậy thì nguồn gốc của thời gian là gì ĩ Cái động cơ

nào đã làm cho nó tiến ỉên phía trước ?

E. K.: Đó là hai câu hỏi thực sự. Nhưng chúng ta không

hê biết nguồn gốc của thời gian, dù từ "nguồn gốc" được hiểu

theo nghĩa trật tự thòi gian hay giải thích. Còn cái động cơ của

thời gian, tức là cái làm cho "cái đó tiến lên", thì có một vài

đường băng được vũ trụ học lượng tử hay lý thuyêt siêu dây đưa

390