Page 388 - AllbertEstens

Hỏi: Có hy vọng dung hòa tính không thuận nghịch, ờ đó

mủi tên thời gian có một vai trò, với các định luật cơ bản phủ

định mũi tên thời gian đó hay không ?

P.: Có hai khám phá toán học cho phép thử dung hòa thời

gian với các định luật cơ bản.

Khám phá thứ nhất là tính không khả tích được Poincaré

chứng minh vào năm 1899, các hệ quả của khám phá này mãi

đến gần đây người ta mói hiểu. Không đi vào các chi tiết toán

học, tính không khả tích hàm chứa một điểu là có những hệ mà

người ta biết phương trình nhưng quỹ đạo thì lại trỏ thành ngẫu

nhiên. Lấy thí dụ "sự lệch Bernouilli": lấy một sô" bất kỳ giữa 0

và 1, nhân số đó vối hai và khi nào mà kết quả lổn hơn 1 thì bỏ

đơn vị đi và bắt đầu lại: 0,11; 0,22; 0,44; 0,88; 0,76; 0,52; v.v...

Như vậy một hệ tất định có thể tạo ra một thê giới ngẫu nhiên.

Đó là thất bại đầu tiên của lý thuyết Newton.

Khám phá thứ hai dung hòa thòi gian với các định luật cơ

bản là khám phá về hỗn loạn động lực và tham gia (chaos

dynamique et participatif). Khám phá này có nghĩa là chỉ có

những hệ khả tích, nghĩa là những hệ mà sự tiến hóa là tiên

đoán được, nhưng cũng có những hệ mà ta không thể tiến đoán sự

tiến hóa.

Hỏi: Như vậy là nói rằng các định luật cơ bản là không

đủ để mô tả thế giới... Có một giới hạn để rút gọn, để phân chũi

thành các phần: Cũng cần phải tính đến thời gian chứ ?

P.: Ta không thể nào rút một thế giới phức tạp về một quỹ

đạo. Như vậy cần phải toán học hóa thời gian, nghĩa là thiết lập

những định luật cơ bản suy rộng. Khi đó chúng ta sẽ đi đến một

cái nhìn thật sự thống nhất Vũ trụ của chúng ta. Cái nhìn mà

chúng ta đi tới có phần nào là một sự tổ hợp phương Đông với

phương Tây: chúng ta muôn toán học hóa và lượng hóa như

386