Page 379 - AllbertEstens

nghịch lý. ít nhất thì nó cũng đã được cảm nhận như vậy bởi các

nhà bác học thế kỷ XIX như Boltzmann, Gibbs, Zermelo,

Loschmidt, Poincaré và gần đây là Prigogine (giải Nobel vể hóa

học năm 1977). Là bởi vì có rất nhiều và rất rõ rệt những biến

cố chỉ có thể diễn ra theo một chiều duy nhất. Ngoài ra, đại đa

sô" các biến cô" mà chúng ta chứng kiến là có tính không thuận

nghịch (Marcel Proust đã xúc động mãi về điều này) [M. Proust

là tác giả tập tiểu thuyết lãng mạn nhiều quyển có tên chung

"Đi tìm thời gian đã mất" (1913-1927)]. Không có ai bao giờ nhìn

thấy một tách cà phê tự nóng lên và một ông già lại trỏ thành

một đứa trẻ và người ta biết rõ rằng lịch sử chẳng bao giờ lặp

lại. Nhưng loại gỗ nào đã làm nên "mũi tên" ? Làm thế nào để

"thời gian hóa" vật lý học ? Chú ý đến các quá trình không

thuận nghịch, hai nhà vật lý, Carnot và Clausius, vào thế kỷ

XIX đã khám phá ra nguyên lý thứ hai của nhiệt động học,

nguyên lý này chỉ ra rằng lượng entrôpi chứa trong một hệ cô

lập tăng lên. Vì chỉ có thể có sự tăng entrôpi theo thòi gian cho

nên thời gian đã có được mũi tên. Ý tưởng này đã được hình

dung ngay trong từ entrôpi có nghĩa Hy Lạp là sự "tiến hóa"

[tiến triển]. Như vậy nguyên lý thứ hai phù hợp tốt với cảm giác

chủ quan của chúng ta về chiều của thòi gian, ít nhất là mới

thoạt nhìn như vậy.

Boltzmann phát minh ra chiểu duy nhất

Để đi sâu vào vấn đề trên, Boltzmann đã thử tìm một sự

liên hệ giữa cơ học và nguyên lý thứ hai của nhiệt động học.

Xuất phát từ các phương trình vi mô thuận nghịch, ông nói, ta

có thể nào thu được, bằng cách kết tập (aggregation), một

phương trình vĩ mô không thuận nghịch ? Vì không thể tích hợp

(intégrer) một cách chính xác các diễn biên của một sô" lốn hạt,

Boltzmann đã sử dụng các định luật của thống kê học. Cách làm

377