Page 377 - AllbertEstens

"Thưa ngài, thời gian chẳng có trách nhiệm gì về việc ấy

cả. "

Molière

Thời gian - v â 'n dề xua cũ của triết học...

Nếu cần phải định nghĩa bằng một lời dí dỏm thì có thể

nói thòi gian là cái cách mà tự nhiên đã tìm ra để mọi việc

chẳng thể xẩy ra chỉ có một lần. Định nghĩa này nói được một

điều hiển nhiên: Khái niệm thời gian áp đặt lên chúng ta,

chẳng thể nào tránh được. Chúng ta cảm nhận là có một thời

gian trôi chảy và nếu không có nó thì sự tồn tại của chúng ta sẽ

chẳng ra cái kết cấu gì cả. Chúng ta thấy rất rõ sự bỏ chạy của

một hiện tại mà đó là điểm gián đoạn hay chuyển tiếp giữa một

quá khứ đã qua và một tương lai sẽ đến. Quá khứ đối vối ta là

đã cố định, chúng ta nhớ được nó; còn tương lai thì đối với ta là

không chắc chắn, chúng ta chẳng hề sờ mó được Ĩ1Ó. Quá khứ và

tương lai đối với chúng ta không đối xứng vói nhau. Từ thời kỳ

lịch sử còn là đêm tốỉ, con người đã nói nhiều về thời gian. Nói

như Platon rằng thời gian là ",hình ảnh dỉ động của cái vĩnh cửu

bất động", hay hiểu như Aristote là "số chuyển động theo cái

trước và theo cái sau", hay tin tưởng như Thánh Augustin rằng

nó chỉ trôi chảy trong linh hồn, hay xem xét theo Kant rằng nó

là một dạng tiên nghiệm (a priori) của sự cảm nhận, hay thích

xem nó như Bergson là một trực giác thuần túy của ý thức, hay

theo như Valéry mà đối với ông, thời gian của con người là "cái

vĩnh cửu bị gập lại", dù nói, hiểu, tin, v.v... như thế nào thì vấn

để vẫn là ở chỗ thời gian thuộc vào ngôn ngữ mà con người dùng

để đối thoại với con người và cả vói tự nhiên, về vấn đề này thì

thời gian là "cái không thể đi vòng qua được" của vật lý học.

375