Page 75 - Nhân Vật Lịch Sử Tiêu Biểu

nghiệm, nhân đi chơi khắp các chùa quán. Xa giá đi đến đâu, con
trai, con gái đổ xô đến xem không ngớt, duy có một người con gái
hái dâu cứ nép trong bụi cỏ lan. Vua trông thấy, gọi đưa vào cung,
được vua yêu, phong làm Y Lan phu nhân1. Trong những năm ỏ
cung, bà được vua yêu quý phong làm Nguyên phi, và bà đã đề
xuất nhiều ý kiến hay làm lợi cho nước, cho dân. Nãm 1066, bà
sinh con trai, vua mừng rỡ, phong cho con trai bà làm Hoàng Thái
tử và phong mẹ Thái tử làm Thần phi.
Năm 1069, trước ngày thống lĩnh ba quân lên đưòng đi đánh
quân phương Nam quấy phá vùng biên, vua Lý Thánh Tông đã
giao cho bà tạm quyền trông coi việc nước. Đáp lại sự tin cậy của
nhà vua, bà tìm cách làm yên ổn hậu phương. Bấy giờ, mùa màng
kém, cảnh đói xảy ra nghiêm trọng, dân lưu tán khắp nơi hết sức
cực khổ. Trước cảnh dân đi ăn xin ngày một nhiều, bà truyền lệnh
cho Thái sư Lý Đạo Thành vào cung để bàn việc chẩn cấp cho dân,
sức cho các chức quan đứng đầu các phủ, châu phải xuất thóc cứu
dân đói ở địa phưdng sâ tại. Bà còn dặn thêm Thái sư rằng ở kinh
thành, dân đói kéo về xin ản ngày một đông, ngoài việc phát chẩn
ở các chợ còn phải xuâ't kho cấp thêm tiền ăn đường cho dân phiêu
bạt, khuyên họ trở về nguyên quán làm ăn, đồng thòi khuyến dụ
chùa chiền các nơi lấy của tam bảo để cứu giúp dân đói. Được như
vậy thì chẳng nhũng trăm họ sốm hưởng yên vui, mà thánh
thượng nơi biên cương cũng an tầm và quân sĩ mới gắng sức giữ
gìn bò cõi đất nưốc.
Nhìn dưới góc độ bảo vệ, giải phóng Thăng Long - Hà Nội thì có
the thấy Y Lan Nguyên phi có một vai trò rất riêng, như sử cũ đã
chép ràng: “Trận này vua đánh Chiêm Thành mãi không được, đem
quân vê đến châu Cư Liên, nghe tin Nguyên phi giúp việc nội trị,
lòng dân cảm hóa hòa hợp. Trong cõi vững vàng, tôn sùng Phật giáo,

1. Viện Khoa học xã hội Việt Nam: Đại 'Việt sử ký toàn thư, Sđd, t.I,
tr. 273.

77