Page 32 - Xã Hội Việt Nam Thế Kỷ XVII

trả công cho thầy; nếu không khỏi thì thầy uổng công và mất
tiền thuốc.

Không như thuốc ta làm cho người uống ghê tởm, “bụng
mềm và dãn ra”, thuốc Nam dễ uống như nước cháo và rất bổ,
uống vào không cần phải ăn cơm (?). Nên một ngày người
ốm uống mấy lần như ta uống nước xuýt. Đã không trái với

lẽ tự nhiên, thuốc lại còn bồi bổ những bộ phận trong người,
làm tiêu các khí độc, mà không hành người ốm. Vào chỗ này
có một chuyện đáng kể: Một người Bồ Đào Nha ốm, nhờ
các lương y Âu châu chữa mãi không khỏi; người ta đành
bỏ mặc anh ta chết đấy không đến thăm nom nữa; sau vời
một ông lang bản xứ đến; ông này cam đoan chữa khỏi cho
anh ta trong một kỳ hạn nhất định, nhưng căn dặn anh ta là
trong lúc để ông chữa, anh ta phải kiêng khem, sự đi lại với

đàn bà cấm ngặt; nếu anh ta trái lời thì không có thuốc nào
chữa nữa; phải cữ đàn bà mới sống được. Hai bên đổng ý làm
giao kèo và ông lang nói chắc ba mươi ngày thì khỏi. Bệnh
nhân uống thuốc, vài ngày thấy khỏe khoắn và không còn sợ
cái việc mà ông lang đã cấm ngặt anh ta. “Chuyện đến đấy”
thì ông lang lại thăm anh ta, thấy mạch khác, bảo anh ta sửa
soạn việc ma chay đi vì ông không còn hy vọng gì nữa và hết

phương để cứu sống rồi; bảo anh ta đừng quên trả tiền công
đã hẹn trong giao kèo vì anh ta chết không phải lỗi tự ông ta.
Việc đem đến cửa quan, án ra bắt người bệnh cùng ông lang;
và án tuyên rổi thì anh Bổ Đào Nha kia hấp hối.

Người Trung kỳ còn biết chích huyết nữa; nhưng họ hà
tiện máu người ốm hơn ta và họ không dùng những dao
chích thông thường đâu: họ có những lông ngỗng trong có
lắm “kim” bằng sứ rất sắc, có cái to cái nhỏ, hình răng cưa.
Khi phải mở một ống hồi huyết quản nào, họ đặt lên trên ống

ấy một chiếc lông ngỗng lớn vừa bằng bề ngang huyết quản,
chiếc “kim” vào nông hay sâu đúng với ý muốn. Phải phục

33