Page 175 - Vũ Trụ Và Hoa Sen

Vũ TRỤ VÀ HOA SEN

Mặc dù Sự thiếu tính khách quan vốn là đặc điểm của
phương pháp khoa học, nhưng tôi không nghĩ rằng về bản
chất nó gây hại. Khoa học luôn được bảo vệ bởi một hàng
lan can chắc chắn, nhờ đó nó luôn đi "đúng đường", dù
đôi khi nó bị lạc đường, có khi đi vào ngõ cụt và nhiều lúc
phải đi vòng. Hàng lan can bảo vệ này chính là sự tương
tác liên tục giữa lí thuyết và quan sát. Có hai trường hợp
xảy ra: hoặc các quan sát và thực nghiệm mới phù hợp
với lí thuyết tại thời điểm đó, và như vậy lí thuyết sẽ được
củng cố thêm; hoặc có sự bất đồng, và lí thuyết hiện tại
cần phải được thay đổi hay loại bỏ và bị thay thế bởi một
lí thuyết khác củng tiên đoán được các hiện tượng có thể
kiểm tra bằng thực nghiệm. Nhà khoa học khi đó lại quay
trở về với kính thiên văn hay máy gia tốc hạt. Lí thuyết mới
này sẽ chỉ được chấp nhận nếu các tiên đoán của nó được
kiểm chứng. Sự qua lại không ngừng giữa thực nghiệm và
lí thuyết chính là cơ sở của phương pháp khoa học.
Quan trọng hơn nữa, các quan sát và phép đo khẳng
định hay bác bỏ một lí thuyết cần phải được tái tạo lại,
và được kiểm chứng một cách độc lập bởi các nhà nghiên
cứu khác, sử dụng các dụng cụ và kĩ thuật khác. Phương
thức này rất căn bản, nhất là với những phát hiện lật lại
các lí thuyết đă được chấp nhận rộng rãi, kéo theo sự thay
đổi một hình mẫu. Các hhà nghiên cứu vốn có bản chất
bảo thủ. Họ không thích một ngày nào đó các lí thuyết
mới xuất hiện làm đảo lộn mọi tri thức đã mất nhiều công
sức mới có được. Cái mới xuất hiện rất khó khăn. Mọi ý

i8 o