Page 17 - Vũ Trụ Và Hoa Sen

vũ TRỤ VÀ HOA SEN

văn bản hành chính. Tất cả mọi người đều có thể tham
gia (trừ phụ nữ và con hát), các khoa thi chi được mở ba
năm một lần. Bước đầu hên là phải qua kì thi tại mỗi vùng.
Chi những ai đỗ mới được tham gia thi tiếp ở kinh thành.
Người thi đỗ được gọi là tiến sĩ. Mỗi khoa thi có rất ít người
đỗ, vài chục trong số hàng ngàn khóa sinh. Trong suốt 10
thế kỉ tổ chức thi chi có khoảng hơn 10 ngàn tiến sĩ.
Những người đỗ đạt, kể cả thi ở vùng hay ở triều đình,
sẽ được bổ nhiệm làm quan, tức là các viên chức đảm trách
về hành chính và thực thi các chính sách của triều đình.
Như vậy, giới trẻ tài năng Việt Nam được lựa chọn để quản
lí đất nước không phân biệt xuất thân hay giai tầng xã hội:
theo nghĩa đó, đây là một thể chế "dân chủ" trước thời
đại. Nhìn thoáng qua, các khoa thi này giống như việc thi
tuyển vào trường Hành chính Quốc gia Pháp, nhưng việc
đỗ đạt vinh quang hơn nhiều so với đỗ vào trường lớn
hay tốt nghiệp đại học ở Pháp. Người may mắn sẽ được
thăng tiến về mặt xã hội và được triệu vào nhóm các sủng
thần đại diện cho nhà vua. Đó là lí do mà hàng chục thế
kỉ trước, học tập để làm quan là mục tiêu tối thượng của
toàn bộ giới trệ Việt Nam, đồng thời, giấc mơ của các thiếu
nữ con nhà gia giáo là lấy được một nhà Nho, với hi vọng

một ngày nào đó anh ta sẽ ra làm quan. Lúc bé, tôi thường
được nghe ông ngoại và bố kể về thời kì đã qua đó với rất
nhiều hoài niệm.
Những khoa thi này cũng giải thích sự coi trọng của
người Việt Nam đối với việc học hành. Việc học vinh dự

20