Page 66 - Việt Sử Kỷ Yếu

khởi đầu từ Cao Biền), trị dân có phép tắc. Dân chúng được yên
nghiệp làm ăn. Mọi người đều kính phục, tôn là Cao vương.
Cao Biền đã dùng chất nổ (thuỷ lôi) phá những ghểnh thác ở
các sông để thuyền bè đi lại dễ dàng. Thời xưa cho là phép lạ
khiến được thiên lôi.
Trong dân gian có sự truyền tụng rằng; Cao Biền thấy xứ ta
lắm kiểu đất phát đê vương, thường cưỡi diều giấy đi yểm đất, phá
hoại nhiều long mạch. Lại thấy sứ ta có nhiều vị thần anh linh,
muôn triệt đi, phụ thần nhập vào người xử nữ ngồi đồng, bất
thình lình chém đi, thần mất thiêng. Đây là những truyện ngoa
ngôn, không đáng tin.
Năm 875, Đường Hy Tông cải bổ Biền làm tiết độ sứ Tây
Xuyên và cử người cháu họ Biền là Cao Tầm thay thế. cả Biền và
Tầm ỏ trấn cộng 13 năm, từ 865 đến năm 878.
Cao Biền trước có công bình định xứ sở, sau lại là quan cai trị
tót. Cao Biền về bắc, sau được lệnh cử đi đánh dẹp bọn Hoàng Sào,
không chịu đi, bị tước hết binh quyền.

TÌNH HÌNH TRUNG QUỐC
VÀ XỨ TA THỜI ĐƯỜNG MẠT
Nhà Đường làm vua Trung Quốic lâu dài, từ năm 618 đến
năm 907, nhưng từ những năm 70 thế kỷ IX, chính trị thôi nát.
Nông dân khắp nơi chông đôi. Hoàng Sào, được dân chúng theo
phục, dấy quân từ 874, từng đánh chiếm kinh đô Lạc Dương. Sau
nhà Đường có khôi phục lại được nhưng bị suy yếu nhiều. Các
giám quân địa phương, khi có loạn, được rộng quyền, có dưới
trướng lực lượng quân đội mạnh, lợi dụng tình thế xưng hùng, cát
cứ một phương lớn nhỏ, mưu sự tranh bá đồ vương, đánh lẫn nhau
tranh giành ảnh hưởng, gây nên loạn lạc. Sau khi nhà Đường mất
ngôi, suôi 52 nám, là thòi Ngũ Đại Thập Quổc, còn gọi là Ngũ Quý
từ năm 907 đến năm 959: Hậu Lương 807 - 922, Hậu Đường 923 -
933, Hậu Tấn 936 - 946, Hậu Hán 937 - 950, Hậu Chu 951 - 959.
Các vua này không ai thông nhất toàn quốc. Năm 960, vua Tông
Triệu Khuông Dận mới bình xong, dựng nên cơ nghiệp nhà Tông.
Trong khi Trung Quốc loạn lạc khắp nơi, vua nhà Đường suy
yếu, uy quyền không ra khỏi kinh thành bao nhiêu, thế lực ai
mạnh thì xưng đế, xưng vương, các quan lại người Hoa ở bên ta,
do không được chính quốc tiếp viện mỗi khi cần, cũng thành ra
kém cỏi, không giữ vững an ninh trong xứ. Nhiều thô hào nhân
66