Page 212 - Việt Sử Kỷ Yếu

Năm 1392, sách dâng lên Nghệ hoàng, được khen ngợi. Quý
Ly lại soạn sách Thi Nghĩa (nghĩa kinh Thi) bằng quốc âm cùng
bài tựa, ụăm 1396 sai nữ sư dậy các hậu phi và cung nhân học
tập. Quý Ly giải nghĩa theo ý mình, không theo tập truyện của
Chu Tử.
Thòi xa xưa chưa có giấy, văn tự rất hàm súc, ý nhiều mà lòi
ít. Các tác phẩm của Khổng Mạnh rất cô đúc. Học giả các đời Hán,
Đường giải thích rộng rãi, mỗi người một ý, khác nhau, đôi khi
trái ngược ý nhau. Đến đời Tốhg, bọn Trình Chu giải thích lệch lạc
để có lợì cho chê độ quân chủ chuyên chê và cho giới sĩ phu. Cuối
thế kỷ XVII sang thê kỷ XVIII, có những học giả châu Âu, các giáo
sĩ, khảo sát tinh tường văn hoá Hán, các bài Tôhg nho, giải thích
lại Thư, Kinh theo đường lối khác, lối này không có lợi cho chính
quyền dân chủ nên bị triều đình Mãn Thanh cấm. ớ nước ta, mãi
đến năm .1930, nhà nho tiến bộ Phan Khôi mới nói lên việc Tông
nho đã phản bội Khổng Mạnh. Thê mà thê kỷ XIV, Lê Quý Ly đã
có tư tưởng tiến bộ. Tiếc rằng các sách của Quý Ly không còn lưu
truyền lại đòi sau. Nhiều nhà nho đương thòi và sau chỉ tin tưởng
Trình Chu, đã đả kích Quý Ly.
Cuối triều Trần, nưốc ta, trước Quý Ly có Chu Văn An viết
Tứ Thư thuyết ước, sách này cũng bị thất truyền, không rõ đã theo
đà hay nói khác Tống nho.

LÊ QUÝ LY MUU SựTHOÁN ĐOẠT
Nghệ hoàng mất rồi, Quý Ly lên làm phụ chính thái sư, vào ở
trong cung điện. Năm 1395, giết người tôn thất Nguyên Uyên và
Nguyên Dận cùng sĩ nhân Nguyễn Phu. Từ đấy chuyên làm mọi
việc để mưu sự thoán đoạt, sắp đặt lại cả để mua chuộc vây cánh.
VIỆC CAI TRỊ - Quý Ly đặt ra cách làm tiền giấy để thu tiền
đồng của nhân dân. Có những tò giấy 1 quan, 1, 2, 3, 5 tiền và 30
đồng. Ai làm tiền giây giả phải tội chém. Ai giấu tiền đồng cũng
cùng tội;
Ruộng đất thì xưa các tôn thất sai gia nô ra chỗ đất bồi bò
biển đắp đê một vài năm cho hết nước mặn rồi thành ruộng tư
trang. Quý Ly hạn chế thứ dân không được có hơn 10 mẫu, trừ đại
vương, công chúa không hạn định. Ai có thừa phải xung công. Ai
có tội được nộp ruộng chuộc tộ i.
Quý Ly định lại phép thi, đặt tứ trường văn thể: nhất trường,
kinh nghĩa; nhị trường, thơ phú; tam trường, chiếu, chế, biểu; tứ

212