Page 144 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 144
Việc bang giao với nhà Nguyên có nhiều sự hôi rối, quân Bắc hai
lần rầm rộ kéo sang xâm lăng, đều bị thảm bại. Sự việc chép ở sau.
Lại có việc quân Ai Lao sang cướp phá cũng bị đẩy lui. Việc
này sẽ chép vào mục đánh quân Ai Lao thời vua Trần Anh Tông.
ĐỨC ĐỘ VUA TRẦN NHÂN TÔNG - Nhân Tông có đời sông rất
giản dị khi còn làm vua cũng như khi đã đi tu. Đi thăm dân tình,
thường chỉ mang theo vài người hầu cận. Rất ân cần thăm hỏi các
triều thần lớn phỏ, tướng sĩ, bô lão, đến cả những gia nô địa vỊ
thấp nhất, cấm người hầu nạt nộ họ.
VIỆC VĂN HỌC - Thòi ấy nhiều giặc giã, văn học vẫn hưng
thịnh. Xem bài hịch của Trần Quốc Tuấn, thơ Trần Quang
Khải và Phạm Ngũ Lão, thấy văn chương có khí lực mạnh mẽ.
Lại có Nguyễn Thuyên khởi đầu dùng tiếng Nòm làm thơ phú,
có bài thơ đuổi cá sấu. v ề sau người mình mới học theo, làm
thơ văn Nôm.
VIỆC BÌNH ĐỊNH XỨ s ở - Các tù trương, thố’ ty đều quy thuận.
Nhiều người lập công trong công cuộc kháng Nguyên. Duy có
Trịnh Giôc Mật tù trưởng Đà Giang, người Dao tụ tập đồ đảng,
cướp phá nhân dân. Năm 1280, Chiêu Văn vương Trần Nhật
Duật đi đánh. Gần đến nơi, Giôc Mật sai người đến nói; Mật
không dám trái mệnh. Nếu ân chủ đi ngựa một mình đến thì
Mật xin hàng ngay. Nhật Duật nhận lòi, chỉ mang theo mấy
tiêu đồng, nói: Nêu nó giáo giỏ thì triều đình sẽ cử người khác
đi đánh. Người Man vây mấy vòng, đều cầm gươm giáo. Nhật
Duật đi thẳng vào trại. Do biết tiếng Dao và phong tục họ,
Nhật Duật cùng Giôh Mật nói chuyện, ăn uông. Người Dao tích
lắm. Giôc Mật đem gia thuộc vá hộ hạ đến doanh xin hàng.
Không mất một người lính, một mũi tên, Nhật Duật bình được
Đà Giang. Giôh Mật theo vào kinh chầu vua. Nhân Tông han
thưởng khen ngợi.
NHÂN TÔNG ĐI TU - Năm 1293, Nhân Tông truyền ngôi cho
con là thái tử Thuyên, vê phủ Thiên Trường làm thái thượng
hoàng. Năm 1295, xuất gia đến tu ở chùa Vũ Lâm, nay thuộc
huyện Gia Khánh, Ninh Bình. Qua năm 1299, lại sang tu ở chùa
Ngọc Vân, núi Yên Tử, lấy hiệu là Yên Vcân đại đầu đà. Tuy sùng
Phật, thượng hoàng vẫn không sao nhãng việc nước.
Thông hiểu giáo lý nhà Phật, Nhân Tông lập ra thiền phái
Trúc Lâm, sau truyền qua Pháp Loa và Huệ Quang, đòi gọi là
Trúc Lâm tam tố.
144
