Page 132 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 132
At Dậu (Tây lịch đã sang năm 1226), Chiêu Hoàng đại hội ở
điện Thiên An, ngự trên bảo sàng, trút bỏ áo ngự, khuyên mời
Trần Cảnh lên ngôi hoàng đế. Tò chiếu chỉ nhường ngôi được
ban ra. Triều nhà Lý đến đây là hết.
Chiêu Hoàng ở ngôi 14 tháng, từ tháng 10 năm Giáp Thân
(1224) đến tháng 12 năm Ât Dậu.
TRẦN THỦ ĐỘ
Trần Thủ Độ là người ít học mà nhiều mưu cơ cực kỳ sâu
sắc. Thuở nhỏ từng theo Trần Lý đi dẹp giặc. Ra làm quan,
Thủ Độ củng cô" địa vị người họ Trần, lấy người trong họ nắm
giữ bộ máy chính trị và quân sự; mua chuộc quan triều theo
về. Phùng Tá Chu và Phạm Kính An ăn cánh. Đôi với các ngưòi
không phục, có thê chông đôi thì đẩy đi xa, không giết hoặc xui
Huệ Tông giết một ai. Thấy Huệ Tông ô"m yếu lại không có con
trai, tôn thất đều hèn kém, nảy ra ý muôn đưa người họ Trần
lên ngôi thay thế họ Lý, trong lúc gặp được cơ hội thuận tiện.
Đê thoán vị, không buộc Huệ Tông hạ chiếu truyền ngôi, mà
sắp xếp ra một chương trình vô cùng sầu sắc, kỳ lạ, cổ kim
đông tây không từng có. Những việc Huệ Tông lập con gái làm
thái tử, truyền ngôi, xuất gia đi tu, vua bà lấy chồng, nhường
ngôi cho chồng, đều do Thủ Độ sắp đặt nên, có Trần thị tay
trong giúp sức.
Sau này, Thủ Độ có công lớn với nước: Thông nhất giang sơn,
phá quân Mông cổ xâm lăng.
LUẬN VỂ CÁC VUA TRIỂU LÝ
Nhà Lý trị vì thiên hạ từ năm 1010 đến năm 1225, cộng 126
nám truyền 9 đời vua. Các vua đầu anh tài mở mang chính trị,
văn hoá, kinh tế, khiến nước nhà thái bình, thịnh vượng; dựng
nền trung ương tập quyền, chỉ nơi rừng núi xa xăm mới còn phong
kiến. Sùng đạo Phật, dựng nhiều chùa, đúc nhiều chuông khánh
(sử gia nhà nho chê điểm này). Đầu tiên lập miếu thò Khổng tử và
tiên nho. Mở khoa thi kén chọn người có văn học ra làm quan ván.
Phá Tông giữ vững nền độc lập. Bình Champa, mở rộng đất đai.
Dựng cảng Vân Đồn cho người các nước vào buôn bán.
Mấy vua sau: Thần Tông tầm thường, Cao Tông hoang chơi
lại không biết dùng người, Huệ Tông vô tài, thụ động, nên có sự
giang sơn đổi chủ.
132
