Page 103 - Việt Sử Kỷ Yếu

các tướng lại, cấm không cho ra đánh nhau với giặc. Kiểm hạt
(ỉuảng Tây Trần Như trái tướng lệnh, đi đánh bị thua, Thanh
đem chém, rồi truyền lệnh cho quân nghỉ 10 ngày. Trí Cao nghe
tin tưỏng là quân Tông không dám đánh, kém phòng giữ. Thanh
đem quân đến cửa Côn Lôn (gần phủ Nam Ninh) đánh Trí Cao.
Lúc đang đánh nhau, Thanh đem quân kỵ đánh hai bên tả hữu,
quân Trí Cao tan vỡ, tướng là bọn Hoàng Sư Mạt đều tử trận, với
thủ hạ 57 người. Quân Tông đuổi theo giết 2.200 người. Trí Cao
đ(ứ thành trôn đi đêm được thoát, sai Lương Châu xin với bên ta
cứu viện. Chỉ huy sú' Vũ Nhị đem quân đến. Trí Cao vẫn không
tiến đánh được. Thanh lại tiến đánh phá luôn. Trí Cao thất thế, chạy
sang nước Đại Lý mà dân cùng sắc tộc Thái. Vua Đại Lý phần sỢ
nhà Tông phần e ngại Trí Cao anh hùng, có thể sẽ tranh quyền cướp
nước mình nên lừa hắt giết Trí Cao. chặt đầu đóng hòm cho đem
dâng vua Tông. Đô giám Tiêu Chú đi theo đường Đặc Ma (Vân Nam)
đánh úp, bắt được mẹ Trí Cao là A Nùng đem giết.
Quôc sử cũng như Bắc sử chép Nùng Trí Cao khi bị quân
Địch Thanh đến đánh thì sớm bị thua, nhưng theo thần tích cùng
lòi truyền tụng giữa người Thái Cao Bằng, thì quân Nùng Trí Cao
từng vây khôn bọn Địch Thanh trong nhiều tháng, triều đình nhà
Tông xôn xao, phải huy dộng đại binh gần toàn lực đi cứu viện,
đưa cá những người vỢ goá tướng tá và các trẻ vị thành niên (!) đi
dự chiến. Sau nhiều quân ngoài đánh vào, quân trong đánh ra nên
Nùng Trí Cao mới thua. Việc này có thể thực. Sách truyện Ngủ Hồ
binh nam ke Trí Cao có tà thuật buộc chân quân đội Địch Thanh
bất động trong thòi gian dài cả năm.
Trong khi quân đội Trí Cao và quân đội Tông đang cầm cự
nhau, vua Lý có cho đem quân lên đóng ở gần biên giới. Đến khi
'l'rí Cao cầu viện, quân ta sang giúp thì đã muộn. Có nhiều người
Thái Cao Bằng ngày nay vẫn tiếc rằng giá bấy giò quân đội nhà
Lý tích cực giúp đỡ Trí Cao, cùng nhau chông quân Tông chang
hùng mạnh gì thì Trí Cao có thế dựng nên một nước người Thái,
làm nước đệm giữa Đại Việt và Trung Quốc.
Sau khi Trí Cao hị diệt, quan quân nhà Lý thu hồi đất cũ.
Công cuộc khỏi nghĩa của Nùng Trí Cao tuy thất bại nhưng
đã từng làm cho triều đình nhà Lý bên ta và triều đình nhà Tông
bên Trung Quôc lo ngại. Đốì với nhà Lý cũng như nhà Tông, Nùng
Trí Cao là giặc nhưng đối với các người sắc tộc Thái (Tày), ông lại
là một vị anh hùng từng làm vẻ vang cho giông nòi, có mưu đồ gây
103