Page 67 - Việt NamVăn Minh Sử

hoang núi trọc, nó đẩy con người xông xáo chiến đấu tích cực chống
những ngược đãi của thiên nhiên để tìm phục vụ nhân sinh và tìm về
những ven sông phì nhiêu mà tranh chiếm lấy đất sống. Con người ở đấy
khôns bị mất tự tin, lắm khi còn ngang tàns dưới những bầu trời sáng sủa
như muốn bốc mình bay bổng lên. Cho nên ở khu vực ấy sinh ra một loại
thần bí khác là loại tiên tri (prophète).
Trong buổi sơ khai, bất cứ giống dân nào cũng sợ những hiện tượng
thiên nhiên. Người Giao Chỉ ở vùng rìmg núi Cửu Châu còn phai sợ nhiều
thứ hơn và sợ nhiều hơn nữa nhất là sợ bệnh tật do khí hậu độc địa gây ra,
sợ chết chóc không cách gì cưỡng được, sợ những gì quái dị nảy ra với
bóng tối mà tưởng tượng của chính người ta còn làm cho ghê rợn hơn.
Những cái sợ này chưa phải là thẩn bí. Nhưng là những cái cửa mở
sẵn để người xưa bước vào đời sống thần bí, bằng những cơn khủng
hoảng tinh thần, những cơn mê hoảng đến hoa mắt, nhìn cục dá ra người,
nhìn rễ cây ra rắn, nhìn bóng tối ra thần thánh ma quỷ với những hình thù
tuỳ tưởng tượng của mình mà có. Đó là trường hợp nếu người bệnh thành
điên cuồng thì người ta cho là bị ma làm, không thuốc nào chữa được. Lại
phải dùng đến cách ngồi đồng nghĩa là một cách làm bạt hồn mình đi
bằng những chất kích thích như rượu mạnh, thuốc phiện và những tiếng
đàn hát, trống phách dồn dập cho nhức óc đinh tai lên để một hồn thiêng
nhập vào xác. Người ngồi đồng mất tự chủ, mất hẳn bản ngã cũ và mất
luôn những xúc cảm thông thường, để có những ý nghĩ, những xúc cảm
mới khác, như tiếp nhận được nơi người khác, mà cảm thấy mình không
còn là mình nữa và đã là một người khác rồi. Đó là trạng thái đổng bóng
thần bí (mysticisme orgiastique).
Cũng có khi đồng lên với người này thì khó khăn lắm, mà với người
khác lại quá dễ dàng. Chỉ cần ngửi thấv mùi hương, nghe thấy tiếng đàn
ca là đã bắt đầu lên dồng ngay được rồi. Người ta gọi đó là đồng thuộc.
Và vì sự chữa bệnh có khi cổng hiệu, có khi khổng, những lời rao truyền
báo trước các sự việc cũng có khi đúng, có khi sai nên người đời hay bán
tín bán nghi cho là vờ ra thế. Ta không có thể có gì đích xác để chứng
minh mà công nhận hay đả kích trạng thái tàm lý ấy.
Chỉ có một điều đáng ghi nhận, ở phạm vi này của chúng ta, là
trong buổi cơ khai, người Giao Chỉ xưa đã rất quen thuộc với những vụ
đồng bóng ấy như phần lớn những giống dân cổ sơ khác. Để rồi trong
những con mê hoảng, trong những lúc mơ màng như xuất hồn khỏi vòng
trần tục mà vào thế giới vô hình, người ta mới dụng ý mê hoặc chúng hay
có khi rất chân thành cảm thấy theo tưởng tượng của mình, để mách bảo

70