Page 37 - Việt NamVăn Minh Sử

NÚI ớ Thanh Hoá có nhiều ngọn đáng kể lù những kỳ quan, sức
tướng tượng của con nsười dù phong phú tới đàu cũng không thể ngờ có
nhũ'nư hang động được bỏ cục tự nhiên như vậy*" .

Núi Long Hạm: phía ui có một ngọn có động lớn chứa được 4,50 người, rồi
xuyên qua hang lại có động, đằng sau chứa được dăm sáu người, tục cho là hai mắt
đực, cái cúa rồng. Phía hữu lại nhỏ ra một ngọn nữa gọi là mũi rồng, bèn dưới thì dá
xếp tầng tầng, hé ra làm hai, như trên hơi chếch mà cao, nửa dưới sa xuống dưới
mặt nước, y như miệng con rồng dang hớp nước. Phía dưới hàm rồng ấy lại có
những đá ngầm lồi lõm quanh co. Đối ngạn bên kia có hòn núi Hoả Châu nên có
tên là Ọuần Long Tranh Châu hay Long Hý Châu, Long Thố Cháu.
Núi Kỳ Lân: Đá kVm chcVm như hình dầu lân cúi xuống nhìn bờ sông. Dưới núi có hang
miệng rộng, 7,8 thuúc, bé cao có thê dứng vừa, trong hang thạch rủ xuống như buông
rèm, giữa có phiến đá nằm, sau tuần mưa cuối xuân, trong động có nước rất trong.
Núi Bàn A: Núi vắt ngang cửa sông, dá chồng ven nước, sóng đục sâu vào chân
núi. còn dinh thì cao chót vót. Cách mặt dất hơn trượng lại có một miếng đá vuông
vừa một người ngồi dựa lưng vào vách dá dê xem nước (nên Ngô Thời Sĩ còn gọi là
Quan An Sào).
Núi Tam Thai: Có ba ngọn dứng sững cao thấp vừa tầm, như hình ba ngôi sao.
Lưng chừng núi có chùa, phía trôn có hiên bằng pháng, người dứng trỏng nom được
xiiốns dòng sổng, nên gọi là Triều Thiên Quán (quán chầu Trời). Phía sau có dền
thừ trông ra bén dò cổ va làng xóm dân cư. Trong dền có trống đồng nên còn tên là
Đồng Cố Sơn.
Núi Xuân Đài: Đứng cạnh núi Hy Mã có sông bọc 2 phía, khi trèo lên nhìn xuống
thây như chim loan chim phirợng lượn trên trời, và ngựa trâu cúi đấu uống nước.
Trên núi có dộng Hồ Công, trong dộng có hai pho tượng dá, khe dộng có hòn đá
giống như con cóc và một nhũ dá giống như nổi nấu thuốc. Phía trong lại có một
hang nhỏ vừa một người di lọt, soi đuốc vào thấy sắc đá hai bên tường lóng lánh
như kim nhũ. Ngày 9 tháng Giêng mỗi năm, nữ sinh các nơi kéo dến thưởng ngoạn
và làm thơ ngâm vịnh rất vui. gọi là ngày Thăng hội. Vua Lê Thánh Tông liệt động
này hàng thứ nhất trong 36 dộng cứa nước ta.
Núi Cô San: Núi đất nổi lên như hình sư tử, mặt trước có lảng đá tròn như quả cầu
(nên gọi Sư Tử Hỷ Châu) lại có dú 28 táng đá như hình nhị thập bát tú rái rác bên
phía tá. Chính giữa cổ ngọn núi phẳng vách dựng giữa trời, trên khắc tám chữ Nho
Thanh tri diền trí, thanh trí diền tri, không rõ từ đời nào và nghĩa là gì. lại có một
ngọn núi đất nhô lên giữa dắt phảng, khum lèn một cái tò vò tựa như cạnh nhà mở
ra một cửa.
Núi Kim San; Núi chạy dọc theo sông Mã nhô lên thành dẫy 29 ngọn, xa trông có
chỗ như tàn như lọng, như lâu dài, cờ quạt, voi ngựa, hoa gấm, khi tạnh khi mưa
khác vé, buổi sáng buối chiều lại khác màu.
Trong núi có hai dộng: Ngọc Long động và Tiên động, có nhiều nhũ đá rủ
xuống. Phía Nam núi có ngọn Mai Sơn mọc nhiều giống trúc nhỏ, sườn núi mở ra
một ao sen rộng chừng vài mầu, phía Đông có ngọn Cốc Sơn (núi hang) dưới chân
có lỗ khá lớn hai bèn có dầm sâu. di thuyên suối từ dàng trước tới dàng sau được.
Trên lỗ hổng ấy lại có một tầng dộng nữa gọi là dộng Kim San. Động này rộng và
nước sâu có thể di thuyền suốt từ bên tá sang bên hữu núi. Càng đi vào giữa hang
càng cao rộng hơn. Đá xếp như bầy hàng, mầu xanh như lá biếc, nước sáng như
37