Page 327 - Việt NamVăn Minh Sử

ĐỜI SÒNG CÚA CÂU CHUYỆN
Xét chung như thế, ta thấy câu chuyện này có một đời sống khá kỳ lạ
siữa xã hội. Men dần từ gần đây về tới gốc mới phát sinh của nó, ta sẽ thấy:
1. Giữa thê kỷ XX, người đời sợ mình mang tiếng là mê tín dị đoan,
không khoa học nhưng không nỡ bỏ nó mà chỉ nói nhấn mạnh rằng nó là
truyền thuyết.
2. Đầu thế kỷ XX, với Trần Trọng Kim, người ta thao thức tìm nguyên
lý cho gốc tích cả giống Bách Việt, trong đó có một người con làm vua nước
Văn Lang nhưng vẫn đcã phải nhấn mạnh vào chữ tục truyền.
3. Cuối thế kỷ XIX với Khâm Định Việt sử Thông Giám Ciữxng
Mục, người ta ngang nhiên kể câu chuyện như là sử, không một chút gì
nhận nó là tục truyền nhưng đã lược bcVt mấy chi tiết quan trọng.
4. Giữa thế kỷ XVIII, với Việt SửTiâỉt Án, người ta hiểu câu chuyện
với đầy đủ chi tiết, cổ thể dùng làm căn cứ được. Nhưng cũng trong sách
ấy, tác giả Ngô Thời Sĩ, chắc là vì có nhiều người đưcmg thời tỏ ý không
tin nên đã bênh vực câu chuyện với những lời thật bướng bỉnh như sau:
Nhữmị triivện lấy à sách Trích Quái, u Linh cíhig như Bắc sử lấv ở
sách Nam Hoa Hổng Liệt. Nêìí nhất khái cho ỉờ dữ sử không đù tin thì
theo ở dán hiết dã việc chế túc lớn lao dược? Cho nên diền gì gán lẽ phải
thì dể lại, diều ÍỊÌ klìôny khảo cứu dược thì hớt di. sử chép Đế Minh lấv
con yái Vụ Tiên sinh ra Kinh Dươm>, cùng với sử nhà Nguyên Nguy chép:
tục m>ữ nói Cát Phán Hoàmị dế khôm> vợ, hai diều này cùng giống như
nhau. Đại dể các bậc thánh thần lù khí thiêníỊ chung đúc, có khác người
thườnq hoặc còn có lÝ. Đến như việc Kinh Dươn^ lấv con ẹứ/ Động Đình,
Lạc Long lấy Ẩu Cơ, loài ở nước loài ở can lấy nhau, thần với ngiư/ị à
lẩn, lời dó tựa hổ không hợp lẽ thườnĩị. Tôi trộm nghĩ: giời đất mở mang
dẩn dần, nước ta nlìán văn â sau Trum> Quốc, nước lụt dời Nghiêu chưa
hình, cúi vạc .xưa vua Vũ chưa dúc, mênh mang biển Quế Hải vần lù tô
rổní> rắn ma CỊUV tụ họp, những chuyện kỳ cpiúi sao lại không có. Chuyện
dời Chu nước dãi con rồng tụ lại mà sinh ra người con gái còn có dược,
huốny chi về dời Kinh DươiiíỊ Lạc Long? Việc tựa hồ lạ mà không phải lạ
và cũm> klìôm^ nên tự cho lù hẹp hôi như con hạ trùng thì mới phái.
Ngô Thời Sĩ có ý muốn nói bướng rằng kẻ nào không tin thì là con
hạ trùng, tức là loài sâu bọ. Thật là cuộc cãi lý kịch liệt vậy.
5. Cuối thế kỷ XV (1474), Ngô Sĩ Liên không phải cãi lý với ai cả,
cứ chép dầy đủ câu chuyện như đã có trong Việt Điện u Linh và Lĩnh
Nam Chích Quái, để sau Ngô Thời Sĩ dùng làm căn cứ.

339