Page 203 - Việt NamVăn Minh Sử

từ khi có các thươnc điếm, tức là vào khoảns íjiữa thế kỷ thứ II. Sĩ Nhiếp
là thái thú năm 187 đã theo Phật giáo. Mâu Bác chạy loạn sang Giao
Châu năm 168 đã chốns đối Lão học sa đoạ rồi cuối cùng theo Phật giáo.
Chứng tỏ rằnc trước nhữns năm ấy, ở Giao Cháu đã cổ những cơ sở li'
theo Phật rồi.

Phật giáo đã đáp ứng đúng cần dùng tinh thần

Của dân địa phươne đương đau khổ dưới ách cai trị hà khắc của thái
thú nhà Hán và đương cần tìm phươna thuốc xoa dịu cũng như tìm một
hy vọng cho kiếp lai sinh.

SỤ TIẾP ĐÓN HẠT (ỈIỐN(Ỉ TƯ TƯ()N(; KHổN(;, LÃO, PHẬT
Đế phố cập tư tưởng Khốnc Lão ớ Trung Hoa, Phật ở Ân Độ đòn
quán chúng ngay tại chính quốc nơi phát sinh của nó, nsười ta đã phai
dùng phương tiện truyền khẩu (vì dân khổng biết chữ) và phái dựa vào
yếu tốt thần bí, để có những sự dung dưỡng cho nó lớn mạnh. Thêm
nữa. hồi cách đây 2.500 năm dân chúng ở cả hai nước ấy còn trong
trình độ nhận thức kém cỏi đã không thể nào hấp thu nổi những ý niệm
quá trừu lượng.
Những tư tưỏìig ấy qua Giao Châu, với cá nhân những người buôn
bán, làm ãn, những người lính, những quan lại... không phai bàng cá một
khối tư tưởng triết lý trừu tượng đến không ai hiểu nổi. Mà chúng qua
nhờ những yếu tố thần bí nói trên. Để dùng một hình ảnh cụ thể, ta có thc
nói: những hạt giống tư tưởng Khổng Lão Phật đã cưỡi trên lưng những
con bò thần bí của Trung Hoa. Ân Độ để đến bãi cỏ thần bí của Giao
Châu. Bò ăn cỏ mà lớn, lại tuôn phân ra dể cho cỏ mọc thêm nhiều, rồi bò
lại ăn cỏ ấy. Để cuối cùng bò và cỏ hoá hợp với nhau làm rơi những hạt
giống tư tưởng xuống cho nó nảy mần và mọc thành cây.
Toàn thể ba hệ thống tư tưởng đều theo cùng một lề lối du nhập
Giao Châu. Nhưng mỗi hệ thống lại có một trường hợp và một phương
tiện dặc thù.

1- Khổng giáo

Khổng giáo đến với những nghi vệ thiên triều nhà Hán, chăm chú
nhiều nhất tới nghi thức tế lự. Nó dã tác động mạnh vào lễ tục của dân
chúng địa phương, làm cho phải tự hệ thống hoá những tín diều cũ của
đạo nội. Từ danh tính các vị thần linh, quan niệm về tổ chức của Tam Tứ
phủ đến nghi thức dâng cúng, tế lễ, tóm lại là phần hình thức của đạo nội
dã được người Lạc Việt ý thức để cải tiến.

214