Page 208 - Việt NamVăn Minh Sử

Những nghi vệ thiên tử ấy chỉ ở kinh đô Trung Hoa, các quan lớn
mới được thấy. Còn ở Giao Châu người ta chỉ được thấy cái hình bóng
phỏng theo của nó trong sự tế tự. Tuy vậy, phần tác động của nó đã rất
mạnh và rất hiệu qua đến quần chúng. Quần chúng Lạc Việt trong không
khí thần bí cô hữu, vốn đã có sẵn một ý niệm về thờ kính và thần linh.
Nhưng nghi thức tổ chức thì kém Thiên triều Trung Hoa. Nay được thấy
tận mát những nghi thức cúng kiếng và được nghe tận tai đó là chủ trương
cùa đức Thánh thì quần chúng cứ việc nhắm mắt theo, không cần tìm
hiểu đích xác phần học thuyết trừu tượng cũng như không cần hiểu cổ
đúng thực từ đức Thánh ra những nghi vệ ấy không.
Vậy đã thật đúng ràng Khổng học cưỡi trên lưng con bò thần bí
Trung Hoa đê đến ãn cỏ trên bãi cỏ thần bí của Giao Châu. Rồi với năm
tháng bò với cỏ hoá hợp với nhau dé’ rơi hạt giống tư tương Khổng Tử
xuống mà mọc thành cây.
Con bò thần bí này có một sác thái riêng nữa mà chính Khổng Tử
không có, hay chí có ở nguyên lý là thiên mệnh thiên số, biến dịch và quỷ
thần (kính nhi viễn chi). Nhưng cái sắc thái riêng ấy của con bò thần bí
đã cố tình Icàm lẫn lộn nguyên lý với phương thuật bằng những người và
những cái học về bói toán, y, lý, số, tướng v.v... dựa theo cái ý rằng sĩ khii
bách vi, cái gì ke sĩ cũng có thể biết và làm được.
Tất cả những học thuật ấy đã có sẵn mầm mống tin tưởng tại miếng
dất thần bí của Giao Châu. Và những buổi đầu gặp gỡ giữa người Lạc
Việt với phần học thuật ấy được gán cho là Khổng học đã thành công
ngay, ấy là nhờ có sự không xa lạ về phương diện thần bí.

2 - Lão giáo

Tư tưởng triết học của Lão Tử còn trừu tượng hơn triết học của
Khổng Tử. Đối với người ít quen thuộc với sự trầm tư, khi chỉ quan tâm
nhiều dến cuộc sống thiết thực ở trước mắt như ở hồi 2.500 năm trước,
nhất là đối với người Giao Chí, số chữ nho có học được cũng không đên
độ thấu đáo nổi những phần tinh tuý của đạo Lão. Muốn xuống quần
chúng, Lão học cũng phải chuyển thành Lão giáo với những truyền
thuyết thần thánh hoá như; triết gia đã chui ở nách mẹ ra và khi ra đời tóc
và râu hài nhi đã bạc cả.
Điều ám ảnh của người phương Đông thời xưa vốn là sự trường sinh
bất tử. Không giống với mục tiêu của các nhà luyện kim thuật phương
Tây. Cho nên, huyền thoại về Lcão Tử đã không có gì lạ với những tin
tướng thần bí cũ của người la về sự tu tiên, sự luyện thuốc trường sinh, sự
luyện phép thuật.

219