Page 145 - Việt NamVăn Minh Sử

Từ trước, làng vẫn là inột nước nhỏ, ông vua của làng là òng tù
trưởng, hoặc ông trùm một họ. có công khai phá dẫn dắt người đến định
cư, chỉ báo nghề canh lác, giữ gìn trật tự an ninh, lại vẫn thường thay mặt
dân giao thiệp với vua cùng điều dinh với các làng khác khi có xảy ra
xích mích. Công việc làm ăn trong làng vần là đất của ai thì nấy ở và làm,
chính tù trưởng và gia dinh của ông cũng vậy.
Nhưng mỗi nhà cũng phải cung đốn những hoa mầu cho tù trưởng
vào những dịp lễ lạt, tuần tiết coi như không phải thuế mà là thuế.
Vai trò của tù trưởng lúc đầu chỉ thế, nhưng rồi đã lớn dần lên, nhất
là với hồi phải cắt đặt người và đôn đốc đến đắp thành cổ Loa. Tù trưởng
trở thành một ông quan sở tại, có những quyền bắt bớ giam cầm. trừng trị
người không luân lệnh và có những quyền cho hay không cho người đến
cư ngụ trong làng, coi như làng là vật sở hữu của ông vậy.
Những người dân Bách Việt di cư muốn dến ở trong một cái làng,\
đã phủi chịu theo những thể lộ về ngụ canh, ngụ cư thật chặt chẽ, và trải
một thời gian thật lâu mới trở thành những người làng, để hưởng đủ
quyền lợi như những người khác.
Làng nhỏ thì chỉ là một thôn, một chòm xóm. Làng lớn và đông dần
lên thì gồm chia thành nhiều xóm, nhiều thôn. Thưòíng khi mỗi xóm hay
mỗi thôn chỉ có toàn người trong cùng một họ. Mà nếu có xen người khác
họ vào là do liên hệ hòn nhân. Người tự nhiên ở ngoài xa tới đã không thể
vào sống trong giữa thôn xóm được. Bơi lẽ không có dất và không có ai
nhưèmg dất cho. Nên phái ở ngoài bìa làng. Mà những dịp hội hè, tế lễ thì
suốt thời gian chưa được nhận là người làng, người ta vãn không có những
chỗ ngồi và không có quyền có ý kiến về những việc của làng.
Làng như thế đã thân mật hết sức với người ta vì tính cách trong họ
ngoài làng. Người ta từ lọt lòng mẹ đến lúc lớn lên, rồi đến lúc già và
chết, lúc nào cũng ở trong làng. Lấy vợ lấy chồng cũng ưu tiên lấy người
trong làng. Có đi đâu xa rồi lại trở về đấy. Mỗi làng có một phong thói
sống và làm ăn riêng. Mỗi làng tin có một ông thần riêng che chở, như có
một ông tù trưỏìig riêng cai trị. Sự ăn uống, chơi vui, trò chuyện, đi lại
thăm viếng gần gũi nhau, lúc buồn, lúc vui, lúc cười, lúc khóc... đã làm
cho dày rễ tình cảm chằng chịt người ta với làng. Cho dến không ai muốn
dời xa làng đi đâu cả. Vá lại, đi qua sống ở làng khác thì lại ngụ cư không
thể có những điều kiện và quyền lợi mình thường hưởng, mà cũng không
có người thân nào cả, cuộc sống sẽ buồn lắm.

152