Page 92 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

song bóc xong chỉ phải nộp quan một nửa số sở đắc, rồi
được đem bán tự do. về muổĩ thì mỗi ruộng đồng niên
phải nộp từ 6 đến 10 phương, hay là từ 3 đến 4 tiền
rưỡi. Các mỏ đồng, mỏ thiếc mỏ kẽm, thì cho người
thường khai khẩn để đánh thuế.
Ngày nay ngoài thuê đinh thuê điền là thuê chính
ngạch thuộc về ngân sách địa phương mỗi xứ, còn có
nhiều thứ thuế trực tiếp khác cũng thuộc về ngân sách
địa phương, là thuê môn bài đánh những nhà thương
mại, thuế thuyền bè, kiểm lâm, thuế chợ, thuế đò, thuế
cầm đồ, cùng nhiều thứ thuế vặt vãnh khác.
Những thuê trực tiếp thuộc về ngân sách tỉnh hạt thì
có những món bách phần phụ gia về thuế đinh, thuê
điền và thuê môn bài; mỗi năm quan thủ hiến địa
phương lại ấn định thuế công ích nộp bằng tiền.
Về ngân sách thị xã thì có những món bách phân phụ
gia thường hay là đặc biệt đều do Hội đồng thành phô'
quyết nghị, cùng với những thứ thuế đặc biệt khác, như
thuê xe cộ, ngựa, lừa, thuê mái hiên, thuê cư trú v.v...
Các thuê ấy không có lệ nhất định, toàn do nhu yếu
riêng của mỗi thành thị mà chước định.
Ngân sách chung của Đông Pháp thì toàn do thuê
gián tiếp sung vào. Các thứ thuế ấy đại khái là:
1) Thuê thương chính gồm có thuê nhập cảng
(importation), thuê xuất cảng (exportation), thuê thông
kế (statistique), thuê thông quá (transit), thuế sạn
phòng (entrepôt), thuê hàng hành (navigation), thuê
thương khô' (magasins), thuê khai mỏ (extraction des
produits miniers).

94