Page 91 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

thuê chuyên lợi (impôts de monopole). ở những buổi
buôn bán quê tự do, như đòi Vĩnh Thịnh (Dụ Tôn) thì
người nào bóc quế ở rừng phải nộp cho nhà nước một
nửa số quế bóc được, nhà nưóc tính 100 cân thì trả cho
50 quan. Đòi Bảo Thái (Dụ Tôn) chúa Trịnh Cương cho
quê là sản vật của quốc gia, không thể để cho người ta
buôn bán riêng được, bèn thi hành phép chuyên mãi,
bắt người nào bóc quê phải có cấp bằng của quan Giám
đương, mà người nào mua quê cũng phải có giấy quan
cho phép. Giá quế định mỗi cân mỗi quan, mà thuê thì
đánh 50 phần trăm , chưa kể các sở phí khác. Đòi Bảo
Thái cũng định phép chuyên mãi về muốỉ. Người làm
muối phải nộp cho nhà nước 2 phần 10 sô" muõi làm ra
để làm muối công. Những người buôn muối phải có giám
bài mới được đến trường muối mua hàng, trưóc phải
mua muốỉ quan rồi sau mới được mua muổi tư. Muối ở
trong tỉnh thì nộp thuế 1 tiền 100 cân, ở ngoài tỉnh phải
đến 3 tiền 100 cân. về các mỏ đồng cùng mỏ bạc mỏ
vàng, các triều đều có định thuê lệ riêng. Đời Bảo Thái
định phép chuyên lợi về các mỏ, phàm các mỏ ở trong
nước, giao cho các nhà thân quí đại thần, hay các trấn
quan quản giám, để họ xuất tiền vổn cho các phiên thần
thổ mục tùy tiện thuê phu mà khai khẩn. Người nào
muôn buôn kim thuộc như đồng thiếc phải xin cấp bằng
của quan định rõ số hàng được mua và phải nộp thuê
cùng sở phí nhất định.
Đến triều Nguyễn không theo các phép chuyên lợi ở
đời Lê, Mạc. Về quê thì tuy người nào tìm được ở trong
rừng phải trình quan xin bằng cấp rồi mói được bóc,

93