Page 72 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

công thương náo nhiệt hơn thôn quê. Vì lẽ thành thị xưa
chỉ là nơi chính trị trung tâm hơn là kinh tê trung tâm,
cho nên sau những cuộc triều đại biến di thường có
những cuộc thay châu đổi chợ, thời những cơ quan kinh
tê cũng theo cơ quan chính trị mà dời đi nơi khác. Tình
thê ấy khiến thành thị ngày xưa tổ chức rất sơ sài. Mỗi
thành thị gồm có hai bộ phận: thành là nơi các quan (ở
kinh đô thì có hoàng thành là nơi vua đóng) và quân lính
ở, xung quanh có thành luỹ, ở trong là các quan dinh
binh trại, cùng các kho lúa, kho muôi, kho tiền; thị là nơi
nhân dân tụ tập để làm ăn, gồm những nhà lợp tranh và
lợp ngói xen nhau, như một cái chợ lớn có nhà buôn bán
mở phố luôn luôn.
Huế. - Kinh thành Huế là cái tiêu bản của những
thành thị đời xưa, nghĩa là những thành thị thiết lập vì
chính trị. về phương diện kinh tế thì Huê là nơi rất bất
tiện. Thủy thì chỉ có một đường theo sông Hương thông
ra biển, mà cửa Thuận An lại hay bị tắc; về đường bộ thì
chỉ một đường thiên lý thông với các tỉnh Quảng Trị,
Quảng Bình và Quảng Nam, mà lại phải qua sông qua
đèo khó khăn, cho nên kinh thành không phải là nơi
trung tâm về kinh tế. Huế là một nơi hiểm yếu, một mặt
thì có biển chướng ngại, ba mặt thì có giải Trường Sơn
và các chi mạch làm thành luỹ thiên nhiên, chính vì địa
thế như vậy mà chúa Nguyễn đã chọn làm nơi thủ đô.
Khi Nguyễn Hoàng mới vào miền Nam thì đóng ở Ái Tử
(Quảng Trị) sau chúa Hiếu Văn dời đô vào An Phú,
chúa Hiếu Chiêu dời đến Kim Long, rồi chúa Hiếu
Nghĩa dời đến Phú Xuân là chỗ đô thành ngày nay.
Đô thành gồm ba bộ phận: ở trong là cung thành, xây

74