Page 51 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

khi chết được thò ở đình hay chùa. Những ruộng ấy
cũng không thể bán đi được.
Theo nguyên ly thì bao nhiêu thổ địa đều là của nhà
vua cả, nhưng cứ thực tế thì những ruộng đất do tư
nhân cày cấy và nộp thuế lâu ngày thì thành của riêng
và có thể làm vật mua bán được. Khi nhà vua cần
những ruộng đất ấy về việc công thì thường chiếu giá
mà bồi thưòng**’. Nhưng nếu chủ ruộng đất bỏ không
cày cấy và không nộp thuế nữa thì ruộng đất ấy lại
thành của nhà nưốc. Những ruộng đất các sỏ khẩn
hoang và các sở đinh điền xưa nay cũng do lối ấy mà
hóa thành của riêng.
Ruộng đất của tư nhân có hai hạng: một là của
thường có thể mua bán, hai là của hương hỏa không thể
giao dịch được‘^\
Từ khi nước ta ở dưới trị quyền nước Pháp, chế độ thô
địa có thay đổi ít nhiều, ớ Nam Việt nhà vua đã nhường
lãnh thổ cho nước Pháp cho nên chế độ thổ địa bây giờ
cũng theo chê độ ở Pháp, nghĩa là người sản chủ có
quyển sở hữu tuyệt đối, nhà nước không thể tưóc trừ
được, song về phương diện hành chính nhà nước cứ có
quyền trưng thu mà trả bồi thường. 0 Bắc Việt thì nhà
vua đã nhường cho quan toàn quyền Đông Pháp và dịnh
rằng chê độ thổ địa sẽ do pháp luật nưốc Pháp chi
phôT^\ Còn ở Trung Việt thì vẫn thi hành chế độ xưa,
nhưng như trên kia đã nói những khi nhà nước cần
sung công điền thô của tư nhân thì vẫn có lệ bồi thường.

Chỉ dụ nàm Minh Mệnh thứ 8.
Xem mục Kê thừa - Hương hỏa ở sau.
(3)
Chỉ dụ 3 Octobre 1888.
53