Page 46 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

để làm tư trang.
Đến năm Thuận Tôn thứ mười, quan Thái Sư Lê Quí
Ly lập lệ rằng trừ những bậc đại vương công chúa thì
những thứ dân không ai được có hơn mười mẫu ruộng
đất, ai có thừa thì phải nộp quan. Những người có tội
cũng có thể lấy ruộng đất mà chuộc. Năm sau lại có
lệnh khiến dân phải khai điền mẫu, tiêu tính danh để
nhà nước làm địa bộ. Ruộng nào không có ai khai thì
thu làm công điền. Vua Lê Thái Tổ khi dẹp yên giặc
Minh, muốn thù lao cho những kẻ có công, bèn định
phép phân cấp công điển công thổ cho quan, quân và
dân, và định làng nào có ruộng đất nhiều nhân dân ít
thì phải để cho dân làng khác đến cày cấy, không được
chia công điền công thổ, song cũng giữ lệ sáu năm chia
một kỳ như cũ.
Đòi Lê Cảnh Hưng cũng có bàn đến việc quân điền
nhưng không thành, ớ đời Minh Mệnh triều Nguyễn, về
việc quân điền ông Phan Huy Chú có làm bài nghị đại
khái nói rằng: "Cái mối lo nhất của quốc gia là tài sản
của dân không đều... Dân vì cái nạn kiêm tinh mà
thành giàu nghèo chênh lệch... Hiện nay dân khổ đã
lâu, không có người giàu lắm mà nhiều kẻ rất nghèo,
ruộng thì nhiều nơi bỏ hoang mà ít nơi khai khẩn. Cái
kê hoạch khẩn cấp ngày nay để cứu bệnh ấy là chia lại
đất cho đều để cho dân được sinh hoạt đầy đủ". Song ý
kiến ấy đương thòi cho là khó lòng thực hành nên ít kẻ
tán thành.
Đồn điền - Đòi Lê Hồng Đức (1470-1497) đặt đồn điền
để "mở mang nông nghiệp" định làm ba hạng: Thượng,
trung, hạ. Năm cảnh Hưng thứ 17 lại đặt thêm đồn

48