Page 115 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

có, khi chia của cải cho con thường để ra một phần làm
của hương hỏa, để con cái dù không giữ được di sản có
thành nghèo khổ, thì tổ tiên cũng không đến nỗi m ất giỗ
mất tết. Xem thế ta thấy rằng lệ hương hỏa là một điều
rất trọng yếu trong sự sùng bái tổ tiên.

Chế độ nô tỳ

ở nước ta cũng có chế độ nô tỳ, như chê độ nô lệ ở Hy
Lạp và La Mã xưa.
Nguyên xưa chỉ các nhà quí tộc và quan lại mối có nô
tỳ, hoặc là những người bại trận bị bắt; hoặc là những
người phạm tội. Mấy lần nưóc ta đánh được nước Chiêm
Thành, những người Chiêm bị bắt tù thường phải đi
khai khẩn đất hoang hay phải làm nô tỳ cho các nhà
quyền quí. Vợ con của những kẻ phản thân bạn nghịch,
cùng vỢ con những kẻ tội nhân, đều bị bắt làm nô tỳ ở
các nhà quan. Những kẻ giàu có cũng có thể xuất tiền
mua con cái nhà nghèo bắt làm nô tỳ suốt đòi.
Địa vị của nô tỳ không được ngang với địa vị lương
dân. Họ thường không được kết hôn với lương dân, và
việc hôn nhân của nô tỳ lại hoàn toàn do chủ nhân định
đoạt. Nô tỳ mà phạm tội thì phải chịu hình phạt nặng
hơn lương dân. Nếu nô tỳ đánh lại chủ nhà, thì vô luận
bị thương hay không, pháp luật xưa đều bị xử tử hình.
Nhưng nếu chủ nhà mà giết nô tỳ thì chỉ bị phạt 60
trượng. Nếu người nô tỳ bị giết có anh em bà con cũng
làm nô tỳ thì những người này được giải phóng mà trở
lại làm lương dân.

117