Page 29 - Văn Hóa Tộc Người Nùng

còn dựa vào sự thay đổi thòi tiết thông qua những
biến đối tự nhiên để điều chỉnh hoạt động gieo cấy
cho phù hỢp với tiểu khí hậu từng địa phương. Như
ở Cao Bằng, Lạng Sơn... là vùng rét nhiều, rét đậm
và rét kéo dài, đê tránh rét cho mạ vụ xuân, người
Nùng và nhiều cư dân khác chỉ gieo mạ khi thấy
hoa gạo đã nở hoặc chồi lá cây "mạy sâu” đã nở
xanh biếc. Vì từ đây, khí hậu đã ấm dần lên, nhò
vậy mà mạ xuân nảy mầm và phát triển thuận lợi.
Hoặc theo các câu tục ngữ, vào những vụ mùa
chính thì: "Quả dâu da đút lỗ mủi gieo mạ; quả
dâu da tím dái ngựa cấy lúa" hoặc câu "Cây dong
được 5 lá thi cấy" hay câu "Cấy lúa đến ve kêu, thóc
gạo không qua tết tháng Giêng".
Chăm sóc cũng là những biện pháp quan trọng
để nâng cao năng suất lúa. Người xưa có câu
"Người đẹp vì lụa, lúa tốt vì phân". Người Nùng
chú ý bón phân cho lúa vào nhiều đợt. Bón lót, chủ
yếu là phân chuồng - phân tươi (phân trâu, bò, gia
súc khác, không quen dùng phân bắc). Bón thúc
thường là phân chuồng khô hoặc tro bếp trộn với
nước tiểu, ngày nay là phân hóa học. Việc chăm
bón thường diễn ra vào dịp làm cỏ lúa. Làm cỏ lần
thứ nhất là sau khi cấy được 25-30 ngày. Trước khi
làm cỏ, người ta tháo cạn nước ở ruộng, dùng chân
sục bùn, trộn đều phân vào trong đất. Người ta cứ
để ruộng cạn như thê vài ngày cho đến khi mặt
ruộng nứt chân chim mới tháo nước vào. Khi lúa
sắp làm đòng, làm cỏ lần thứ hai. Lần này dùng
cào cỏ cào đứt một phần rễ lúa, gây kích thích để
lúa hút mạnh màu, tạo sức cho lúa làm đòng.

27