Page 148 - Văn Hóa Tộc ười Khơ Mú
P. 148
So với các sản phẩm khác gùi là sản phẩm ít bị lai tạp về kỹ thuật
đan, kiểu dáng. Hầu như nó còn giữ được nguyên vẹn những yếu tố
truyền thống từ ngàn xưa của cộng đổng.
- "Mbung" (tiếng Xinh-mun láng giềng gọi là bung). "Mbung" là đồ
đựhg dùng dể gánh. Đây là cách vận chuyển phổ biến ỏ một số tộc
người như Xinh-mun, Thái,... Người Khơ-mú thường rất ít gánh mà chỉ
"bu" - tức là vận chuyển bằng gùi. Bởi vậy, với họ "mbung" lại thường
trỏ thành đổ đựhg ngô, lúa... trong nhà. "Mbung" có đáy vuông, thân
cao khoảng 30-35cm. Thân có nẹp chéo bằng tre chắc. Thân mbung
khum khum như hình trái hồng, miệng tròn và được thu nhỏ lại so với
phần thân. Đường kính của miệng khoảng 30cm. Hai bên sườn (gần
miệng), người ta làm hai quai bằng mây rất chắc để lổng đòn vào khi
khiêng, gánh...
- Ẻp (người Xinh-mun gọi là hiếp). Ép thường có hai loại: loại to
dùng để đựng ngô, lúa, sau, quả khi đi nương: loại nhỏ phụ nữ hay
mang theo khi đi chợ.
Hình dáng của ếp khá đẹp - nó giống như chiếc túi đáy rộng và
dẹt, miệng hơi thu lại, thân có hình thang cân. miệng có hình bầu dục.
Kích thước thường là; loại to, cao 50cm, rộng 60cm. Loại nhỏ, cao
25cm, rộng 30cm. Quai thường cấu tạo giống như quai gùi. nhưhg nhỏ
hơn và có mỹ thuật hơn. Loại ếp nhỏ người Khơ-mú gọi là "kniếp",
thường là tặng vật dành cho bạn gái. Khi đan kniếp, người con trai
Khơ-mú thường bỏ nhiều công sức để tạo ra các hoa văn cổ truyền.
Nan đan được nhuộm màu (vàng, xanh hoặc đỏ). Loại ếp này. người ta
hay làm quai bằng vải đỏ được may khá công phu.
* Đổ gia dụng
- Bem: Đây là sản phẩm đan mà người Khơ-mú quý nhất. Bem
gồm hai bộ phận: thân và nắp. Thân là một hộp hình đa giác cao chừng
40-45cm. Đáy hình chữ nhật có chiều dài khoảng 30cm rộng 15cm.
Đáy được nẹp chéo xung quanh bằng tre cứng. Thân đan loe dần đến
độ cao chừng 30cm lại thu vào. Tới miệng, thân có hình bầu dục với
kích thước ngang - dọc (nơi rộng nhất) vào khoảng 50x40cm. Hai bên
sườn, người ta làm quai mây để xách khi di chuyển. Nắp là khối hình đa
giác, đáy trên có hình chữ nhật (30x15cm). Đáy có dáng võng như hình
thuyền, hình yên ngựa.
Bem của người Khơ-mú có loại đan bằng nan để mộc, loại cầu kỳ
hơn đan bằng nan nhuộm màu, tạo hoa văn hình quả trám. Đây là loại
sản phẩm khó đan. đòi hỏi kỹ thuật cao, cho nên loại này thường do
các cụ già có nhiều kinh nghiệm làm.
146
