Page 152 - Văn Hóa Tộc ười Khơ Mú

kinh nghiệm và kỹ thuật đan càng giỏi. Thanh niên thường tham gia khâu
chuẩn bị nguyên liệu nhiều hơn là đan. Các cụ già đan là chính, ỏ người
Kh<3-mú, đan lát giỏi được xem là một tiêu chuẩn để xác đnh phẩm giá của
người đàn ông, người cha, người chổng.
Mặc dù vậy, đến nay nghề đan lát của người Khơ-mú vẫn chưa
phát triển thành một nghề với đẩy đủ ý nghĩa của nó, mà vẫn chỉ là
nghề phụ trong mỗi gia đinh, Hiện nay, nó vẫn chỉ tổn tại với ý nghĩa
phục vụ cho sinh hoạt thường ngày của gia đình mà thôi. Chính vì vậy
đan lát chỉ diễn ra vào lúc nông nhàn, không bận mùa vụ, không có tổ
chức mà là lao động tự giác, tự nhiên.
Việc học và truyền lại kỹ thuật đan lát ở đây cũng hoàn toàn mang
tính tự phát. Tuy thế, cũng có những thanh niên Khơ-mủ không biết
đan lát.
Điều trước tiên có thể thấy là so với các tộc láng giềng, người
Khơ-mú có truyền thống đan lát và họ đan có kỹ xảo hơn. Nếu người
Thái dệt các loại vải, thổ cẩm giỏi, thì người Khơ-mú đan lát giỏi... Vì
vậy, nếu thêu - dệt là một tiêu chí để đánh giá sự giỏi giang của phụ nữ
Thái thì đan là tiêu chuẩn để đánh giá năng lực của đàn ông Khơ-mú. Để
tặng, biếu nhau nhữhg kỷ vật, người Thái dùng một số sản phẩm từ
thêu - dệt, trong khi người Khơ-mú lấy ngay một số sản phẩm từ đồ đan.
Nếu trong đám cưới của người Thái, cô dâu thường mang vải,
chàn, gối, đệm... làm của hổi môn để tặng bố mẹ, anh em, có bác bên
nhà chồng, thì trong đám cưới của người Khơ-mú, chú rể phải tự mình
đan cho cô dâu một hộp đựng đồ trang sức (ta rơ đen). Và khi dẫn cưới,
phải bỏ vào đó hai đồng bạc trắng cùng trầu cau các loại... Kỷ vật này,
cô dâu sẽ giữ suốt đời. không bao giờ đem cho hay bán...
Sản phẩm đan lát của người Khơ-mú có mặt trong mọi sinh hoạt
kinh tế cũng như đời sống hàng ngày của họ. Đổ đan dùng để vận
chuyển, làm chiếu, làm tấm trải cúng ma nhà, dùng để ngồi, để làm
mâm, bắt cá. bẫy chim, đựng cơm, đựng đồ trang sức... Đổ đan theo
bên cạnh người Khơ-mú cả lúc ở nhà, đi làm nương, đi chợ và hội hè...
Đổ đan luôn ở bên cạnh để phục vụ người Khơ-mú trong lúc lao động,
vui chơi, cầu cúng... cho cả đến khi đi ngủ...
Với điều kiện của một nền kinh tế còn lạc hậu, hầu như tự cấp, tự
túc đan lát quả là một ngành sản xuất phụ. hỗ trợ đắc lực cho các hoạt
động mưu sinh khác, cũng như trong cuộc sống hàng ngày của họ.
Cùng với các đặc trưng khác, nghề đan lát truyền thống ỏ đây có
thể xem như một đặc trưng văn hóa mang rất đậm bàn sắc của tộc nguời
Khơ-mú.

150