Page 150 - Văn Hóa Tộc ười Khơ Mú

- Ẵ dỗng (rá đựng thức ăn). Cũng như quạt bếp, rá là sản phẩm
của phụ nữ. Hình dáng cũng giống như của người Việt, nhưng không có
cạp. Rá là đồ gia dụng thường để tặng mẹ chồng.
- Phưan-đon-bloong (mâm mây). Đây là đồ đan đặc trưng của
người Khơ-mú. Các tộc láng giềng như Xinh-mun, Thái, Kháng...
thường mua và dùng mâm của họ.
Sản phẩm được đan bằng mây và tre, gồm hai bộ phận chính. Mặt
mâm hình tròn, đan bằng tre theo kiểu "ta le ho" như đã nói ở trên.
Vành ngoài cùng của mặt mâm được tạo bằng những sợi mây cuốn lại
theo hình sóng. Vành này rộng chừng 10-15cm. Thân mâm là một hình
trụ có chiều cao khoảng 15cm. Nếu mặt mâm có đường kính khoảng
70cm, thân mâm có đường kính 45cm. Thân đan bằng tre, hình mắt
cáo, thưa thoáng và mềm mại. Vành đáy thân mâm bằng tre, vót nhẵn
và vững chãi.
Mâm mây là sản phẩm thể hiện rõ nhất về quy định chặt chẽ trong
kỹ thuật đan truyền thống của người Khơ-mú. Măt mâm chỉ cồ kiểu đan
duy nhất là "ta le ho" - Kiểu đan khó nhất đối với họ. Mâm mây cũng ít
người biết đan, thường chỉ có các cụ già là người có tay nghề cao. Bỏi
thế, mâm mây là sản phẩm cao giá nhất.
- Xêng-đơn-bloong (ghế mây). Ghế mây cùa người Khơ-mú thường
có hình chóp cụt. đáy bỏ trống mặt bịt kín bằng mây. đan lóng mốt, có
đường kính khoảng 25-35cm. Đỡ mặt ghế và chân đế là hai vòng tròn
cứng, dẻo bằng cả đoạn thân song nguyên khối, khớp mối rất kín. Đáy
và mặt ghế được khớp lại vói nhau bằng những mảnh tre dày cao
khoảng 20-25cm. Những mảnh tre này được nắp vào đáy và mặt ghế
theo kiểu khớp mộng (đục lỗ - tra tua), bố trí theo hình chữ nhân. Ghế
của người Khơ-mú đơn giản, đẹp và êm,làm ra để dùng hoặc bán, tặng.
* Đố đan là công cụ lao động
- Ếp mah (tiếng Xinh-mun là ếm pá). Đây là chiếc giỏ đựng cơm
khi đi nương. (Người Thái gọi là "cỏn khẩu"). Ẽp mah đựng cơm nếp đi
nương giữ được nóng lâu, lại không bị hấp hơi. Cơm nếp được nắm cho
nhuyễn rồi ấn từng ít một vào trong ếp mah. sản phẩm gồm hai bộ
phận: thân và nắp. Đó là hai nửa hình trụ rỗng bằng tre có thể nắp khít
vào nhau, thân được đan kép, Người Khơ-mú có nhiều kiểu đan ếp mah
khác nhau. Phần giáp đáy và giáp miệng thường được đan tạo hoa văn
hình xương cá. Phần còn lại là hoa văn hình quả trám. Ếp mah thường
để mộc rồi gác lên ránh bếp cho vàng và chống mọt. sản phẩm được
dùng hàng ngày trong gia đình; cũng là để trao đổi, mua bán.

148