Page 147 - Văn Hóa Tộc ười Khơ Mú

Đan các loại dụng cụ để phơi lúa, ngô,... như nong, nia, phên, cót
tấm trải nhà... đồng bào thường đan kiểu lóng mốt. Riêng phẩn cạp
được buộc bằng mây theo kiểu chữ V chạy dọc thân cạp (khác với
người Việt là buộc nút ở cạp hình tròn, cách đoạn).
Các loại ếp, bung, gùi bem... đồng bào đan kiểu lóng đôi. tạo hoa
văn hình xương cá dọc theo thân của sản phẩm.
Kiểu lóng ba (tiếng Thái gọi là khảm sam) đồng bào hay dùng để
đan phần tiếp giáp giữa đáy và thân của ếp mah nhằm tạo ra những
hoa văn nằm ngang hình xương cá.
Kiểu đan "lay ăm" (cất hai đè nâm) đồng bào sử dụng thêm một
nan kép ba cho có hoa văn hình quà trám to để đan phần giữa của thân
ếp mah và ta rờ đen.

Sán phẩm thông dụng
Sản phẩm đan lát của đổng bào Khơ-mú rất phong phú, nó có mặt
trong mọi sinh hoạt thường ngày ỏ thôn bản. Để tiện cho việc điểm qua
các sản phẩm đan lát của đồng bào, dưới đây sẽ trình bày theo khung
phân loại chức năng sử dụng của sản phẩm.
* Sản phẩm để vận chuyển
Trong nhóm này có thể gồm ba loại chính:
- Gùi (èng) là vật dụng trong vận chuyển, cõng sau lưng của nhiều
tộc người ở miền núi. Tuy vậy, mỗt tộc người đều có một kiểu gùi riêng,
một cách mang riêng. Gùi của người Khơ-mú không giống gùi của
người Hmông, một tộc người sống rất gần gũi với họ. Trái lại gùi của
đồng bào Khơ-mú về hình dáng rất giống với gùi của một số cư dân
thuộc nhóm ngôn ngữ Môn-Khơ-me ở miền Bắc như ơ-đu hay ở Trường
Sơn - Tây Nguyên như Cơ-tu, Tà-ôi,Bru-Vân Kiều, Co, Ba-na, Rơ-măm
hay Mnông... Đó là loại gùi có đáy vuông miệng loe giống hình phễu và
chỉ có một quai, khi mang, tỳ qua trán (riêng các tộc người ở Trường
Sơn - Tây Nguyên, gùi đều có hai quai quàng qua vai).
Gùi cao khoảng 50-60cm, mỗi cạnh đáy rộng chừng 25-30cm.
Phẩn thân vuông (từ đáy gùi lên thường chiếm 1/3 toàn thân gùi). Khác
với một số tộc người ở Tây Nguyên, đáy gùi làm bằng gỗ, nguởi Khơ-mú
đan đáy gùi bằng tre theo kiểu lóng mốt. Khác với phần đáy phần thân
gùi được đan lóng đôi để tạo ra những hoa văn quả trám.
Quai gùi được tạo bằng vật liệu dẻo dai nhung lại mềm như giang,
mây để tránh gây ra cảm giác đau nhức khi chuyên chỏ. Quai thường dài
40-50cm, có chiều rộng khoảng 5cm. Trong chuyên chở, quai dễ hư hỏng
nên thường được chuẩn bị sẵn để trên ránh bếp. khi nào cẩn là có.

145