Page 110 - Văn Hóa Tộc ười Khơ Mú

hiểu là khái niệm chung chung, thường trú ngụ ở
một trong ba ông đồ rau ở bếp lửa, có vai trò rất
quan trọng. Đó cũng là ma bảo vệ mùa màng, nòi
giông cho gia đình. Mặc dầu người Khơ-mú gọi đó
là ma tô tiên (hrôi tà dạ), nhưng không ai coi đó là
ông, bà, cụ kỵ cụ thể của mình mà chỉ hiểu đây là
người đầu tiên sinh ra những người cùng một dòng
máu với chủ gia đình mình và có những nghi lễ liên
quan đến việc thò cúng tổ tiên.
Khái niệm tổ tiên ở người Khơ-mú được mang
chức năng là ma đỡ đầu cho gia đình của gia tộc và
thị tộc mẫu hệ. Trong gia đình, người chủ nhà
thường chủ trì việc thò cúng tổ tiên với mong ước
được phù hộ, được đem lại nhiều may mắn. Vì thế,
khi bố mẹ chết, con cái trong nhà thường tổ chức
tang lễ, tiễn hồn bố mẹ vì thế giới bên kia, chia
của cải và dựng nhà ma cho người quá cố. Điều
đặc biệt là trong tang lễ, những người tham dự
phải diễn lại một số sinh hoạt mà tô tiên xưa đã
sống. Đưa ma xong, tất cả gia đình cùng đi bắt cá
suôi, hái rau rừng về nấu ăn. Việc mai táng phải
theo hình thức cư trú từ thòi xa xưa là sống ở trong
hang động.
Trong ba ngày, người ta phải cúng dâng cơm
cho người quá cố. Lễ vật gồm: một bát nước chấm
hòa muối - ớt và một nắm xôi nướng. Trong các kỳ
lễ lớn, thức ăn dâng cúng tô tiên không thể thiếu
các loại củ, nhất là khoai sọ và các loại thịt thú
rừng như nhím, sóc, chuột...
Trong thờ cúng tổ tiên, đáng lưu ý là vai trò của
trốhg đồng. Tục sử dụng trống đồng này trước đây

108