Page 107 - Văn Hóa Tộc ười Khơ Mú

xấu và cũng gọi chung là hrôi. Nó giống với
khái niệm p h i của người Thái như p h i h á (ma
hoang), p h i lự cướt (ma con nít), p h i phóp (ma gây
đau bụng)...
Theo họ, những loại ma này thường tác động
đến con ngưòi, nhất là lúc đau yếu hoặc khi hồn
không cứng rắn, dễ bị "bắt nạt" (ăn hiếp), "vòi ăn".
Chúng thường tụ tập lẩn quất xung quanh con
người khi cúng bái, hoặc khi có tang lễ, cho nên, để
chống lại chúng, xưa kia người Khơ-mú thường sử
dụng các vật kỵ ma làm bùa phép. Đó là mảnh chài
đã sờn rách - ta leo, các hòn đá cuội có hình thù kỳ
dị, các công cụ bằng đồng, tiền vỏ ốc (cauris
monenta) hay các vật lạ nhặt được trong dịp hiếm
có (TL.8, tr.l05).
Người Khơ-mú cũng tin vào nhiều thủ thuật có
thể tách thế giới "ma" ra khỏi thế giới người bằng
cách "hơ lửa", "vẩy nưốc", ngậm lửa nến sáp ong rồi
thổi vào người ôm hay dùng dao chém xuốhg sàn
và niệm chú. Chủ trì các lễ cúng này thường là các
m o một, m o môn - một loại sa man - phổ biến ở
người Thái. Mo một theo mê tín là con cái của p h i
m ột trên trời, được sai xuống trần gian cứu chữa
cho thiên hạ tránh hoạn nạn và bệnh tật. Người
làm m o m ột là do "cha truyền con nối" hoặc do "sô"
mệnh" phải làm.
Hàng năm, m o một thường tổ chức một buổi lễ
xên lẩu nó mà người Khơ-mú gọi là chéc để các con
nuôi - những người đã được mình chữa khỏi bệnh
tạ ơn p h i một. Lễ tạ ơn này thường tổ chức vào dịp
rỗi rãi sau khi gặt hái. Nội dung chính bao gồm

105