Page 54 - Trang Phục Việt Nam

Họ Nguyễn ở phía Nam, tuy vẫn xưng là chúa nhưng thật ra vẫn chỉ là
tước Thái Bảo quận công của nhà Lê.
Đến thời Phúc Khoát mới tự xưng là quốc vương, đổi mũ áo, thay phong
tục. Thể chế áo mũ và các kiểu đáng đều đưa vào sách Tam Tài Đồ Hội
mà định ra, để chứng tỏ một sự khác biệt hẳn với Bắc Hà, hy vọng duy trì
được quyền cai trị phần đất, phần dân đã có.
Trang phục của Tây Sơn vào thời kỳ này cũng chỉ có một ít tư liệu. Năm
1775 Việp quận công ban khôi giáp cho Nguyễn Nhạc, mũ và áo chiến cho
Nguyễn Huệ. Ngày 22 tháng 12 năm 1788, trong buổi lên đàn làm tế lễ cáo
trời đất lên ngôi hoàng đế Bắc Bình Vương, Nguyễn Huệ mặc áo long cổn,
đội mũ miện do chính mình vẽ kiểu. Hôm ấy Quang Trung ban chiếu đề
xuất năm điểm quan trọng, trong đó có một điểm nói về trang phục “Y phục
của nhân dân Nam Hà, Bắc Hà, vẫn theo như cũ. Duy mũ áo các quan triều
thần sẽ thay đổi mới”. Nêu vấn đề trang phục của nhân dân trong chiếu lên
ngôi, tôn trọng phong tục tập quán về trang phục của nhân dân là một biểu
hiện cho ý thức dân tộc của vua Quang Trung trong lĩnh vực văn hóa này.
Tương truyền khi lâm trận, Nguyễn Huệ thường chít khăn đỏ, mặc chiến
bào, cưỡi voi. Ngày 30 tháng 1 năm 1789 (tức ngày mùng năm tháng
giêng năm Kỷ Dậu), ngày quét sạch quân xâm lược Mãn Thanh, giải
phóng thành Thăng Long, chiến bào của vua Quang Trung đã nhuốm đen
khói súng.
Nguyễn Nhạc, Trung ương Hoàng Đế, khi tiếp khách ngoại giao tại cung
điện mặc áo dài bằng lụa vàng sẫm, có thêu rồng và các trang trí khác
bằng kim tuyến. Vua đội một cái mũ nhỏ phía sau cao, phía trước cẩn
ngọc và một viên đá quí lớn được gắn lơ lửng bằng dây vàng, dài 5 đốt
tay. Mỗi khi lắc đầu, viên đá quí rung rinh tỏa sáng.
Ở tư dinh, khi đã cởi bỏ mũ áo lễ nghi, Hoàng thượng chỉ mặc một áo
[38]
ngắn có bộ khuy nhỏ bằng kim cương, đầu chít khăn nhiễu đỏ .

Trang phục quan, quân:
Từ năm 1429, sau khi lên ngôi một năm, vua Lê Thái Tổ đã quan tâm