Page 160 - Trần Huy Liệu Cõi Đời

Ngổn ngang bao nhiêu điều, không khéo giống như búi chỉ, càng rút càng rối. Có những
người “thi” mãi không xong, tốn bao nhiêu nước mắt, hạ mình xuống bao nhiêu bậc mới qua

được. Thế mà bản của Liệu, vào loại dài nhất lớp học, lại giúp ông “đỗ” ngay trong lần “khảo

hạch” đầu. Liệu lý giải vì sao lại chậm trễ trong quá trình chuyển từ Quốc dân đảng sang
Cộng sản:

Tôi nghĩ đến câu “Gái trinh không lấy hai chồng”. Tôi nhớ lại những ngày đầu tiên

được kết nạp vào VN QDĐ, tôi đã giơ tay thề. “Trước mặt giang sơn Tổ quốc, trước mặt các
anh em đồng chí, tôi…”. Tôi càng nhớ các đồng chí rất thân của tôi trước kia đã chết vì đảng,

vì nước, đã đem máu viết nên những chữ lớn “Việt Nam Quốc dân đảng”… Sự mâu thuẫn
giữa lý trí và tình cảm kéo dài hết ngày tháng ấy sang ngày tháng khác trong đầu tôi. Lập

trường giai cấp của tôi còn bấp bênh nên không cho phép tôi giải đáp thỏa mãn những kiên

giải và tình cảm kể trên”. (Dự thảo tổng kiểm thảo) .

Những sự kiện. Biết bao nhiêu quan hệ, kèm theo là hành động, nhận thức trong từng
thời kỳ. Rõ ràng Liệu không phải là một người cộng sản từ gốc, mà đã nhuộm mình qua vài

phong trào có xu hướng dân tộc. Sự từng trải tạo nên sự vì nể, nhưng cũng gây phức tạp.

Ông đã thiếu kỷ luật, sự phục tùng lãnh tụ trong năm 1945-1946, có phải vì mắc mưu khiêu
khích của địch không? Trước đó, ở căng Bá Vân, vì sao ly khai chi bộ? Vụ bạo động non ở

Nghĩa Lộ, đứng đầu ban hành động, có phải Liệu đã dao động? Ngần ấy “nút thắt” phải được

gỡ, dần dần, vừa nghĩ vừa viết chứ không hạ bút lấy nhanh được.

Nhưng phần căn cốt là tình trạng hiện tại.

Sau khi ra khỏi Tổng bộ Việt Minh, tôi dần dần xa cơ quan chỉ đạo tối cao của Đảng và

sống cái đời lạc lõng với một tinh thần hoảng loạn… Thấy mình bị khinh bị nhục, một tư

tưởng tự sát lởn vởn trong đầu tôi. Người đầu tiên mà tôi cho biết ý nghĩ này là HT (có lẽ là
Hải Triều - TC) trong cuộc đại hội văn hóa toàn quốc. HT bảo tôi rằng người Mác-xít không

bao giờ tự sát. Thực ra tôi cũng hiểu như thế và nói rõ tự tử là khiếp nhược… Sau đó, ý niệm

tự sát không thực hiện được vì hai cớ sau đây: 1) Năm ấy 1948, Đảng đã triệu tập đại hội, đã
gửi đề án cho các đại biểu nghiên cứu trước. Tôi biết mình sẽ được đi dự đại hội nên nảy ra ý