Page 185 - Phong Tục Thờ Cúng Của Người Việt

Tục thờ M ặt trời

Thời nguyên thủy mặt trời được con người suy tôn là vị thần tối linh. Mặt trời
đem đến ánh sáng, niềm tin, xua đêm đen, tà khí, hồi sinh sự sống. Nhiều người
cho rằng: hình tượng mặt trời với hình dung ngôi sao nhiều cánh được chạm khắc ở
trung tâm điểm của mặt trống đồng được phát hiện ở cổ Loa năm 1982, có niên đại
cách đây trên hai nghìn năm. Tín ngưỡng thờ mặt trời còn thấy xuất hiện lẻ tẻ trong
một số sinh hoạt lễ hội.

ở làng Đông Đồ (Đông Anh) có tục hất phết. Quả phết sơn đỏ được chuyền từ
đông sang tây. Có người cho đó là lập lại chuyển động biểu kiến của mặt trời và
suy tôn mặt trời.

Đền Bạch Mã ở phố Hàng Buồm thờ Ngựa Trắng. Truyền thuyết kể rằng thời
Lý Công uẩn định đô, ông xây thành mới. Song xây đến đâu lại đổ đến đấy. ông
cầu đảo ỏ đền Long Đỗ. Một sáng từ đền bước ra một Ngựa Trắng, ngựa chạy vòng
sang phía tây rồi quay lại đền. Vua hiểu ý, cho xây theo vết chân ngựa và quả
nhiên thành công. Vua bèn tạ lễ và từ đó đền Long Đỗ có tên là đền Bạch Mã, nay
mang biển số nhà 76 Hàng Buồm. Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng Ngựa Trắng là
biểu tượng mặt trời đi từ đông sang tây. Phải chăng sau những ngày mưa gió, mặt
trời hiện ra, sưởi khô mặt đất, tạo điều kiện thuận lợi cho công việc xây dựng?

(Trong tín ngưỡng của người Hy Lạp cổ, mặt trời được coi như cỗ xe, xe này do
ngựa kéo. Cho nên ngựa cũng được coi là ánh sáng và hội nhập vào hình tượng
mặt trời. Đặc biệt ngựa trắng là hình ảnh của cái dẹp toàn bích, biểu trưng cho sự
uy nghi, đi từ đêm sang ngày, đem ánh sáng xua tan đêm tối).

Tục thờ đá

Đá là vật mà người nguyên thủy suy tôn là thẩn. Đá là công cụ lao động của họ
ở thời tiển sử (rìu đá, bàn nghiền đá...).

Con người dùng đá tạo ra lửa. Tín ngưỡng thờ đá xuất hiện nhiều nơi. Như đá
được chôn quanh mộ người chết của người Việt cổ, nay còn thấy dấu vết ở các mộ
người Mường. Một số địa phương còn có tục giữ tại nơi thờ cúng một vật bằng đá
làm vật thiêng phù trì cho xóm làng. Như ỏ làng Gióng (Gia Lâm) có thờ tảng đá
sau này được giải thích là giường của Gióng. Cạnh giường còn có một hòn đá hình
liềm. Sau này bảo đó là liềm mà mẹ Gióng dùng cắt nhau khi sinh chàng. Đó chính
là tín ngưỡng thờ đá. Hay như tượng nàng Mị Châu ỏ cổ Loa kỳ thực cũng là khối
đá cuội kết. Một loại đá trầm tích có hình dáng giống như một thân người.

Còn phiến đá hình người mà xưa kia người ta đào được bên Hồ Gươm và tôn là
thần Phật, một thời được thờ ở ngay chính chỗ phát hiện nay là chùa Bà Đá (số 1
phố Nhà Chung) cũng như phiến đá tương truyền là cái “gối đầu” của thánh Linh
Lang ỏ đền Thủ Lệ đều thuộc tín ngưỡng thờ đá.

187