Page 131 - Phong Tục Thờ Cúng Của Người Việt

Cũng vào dịp đẩu xuân, người có chức tước khai ẩn, học trò sĩ phu khai bút,
nhà nông khai canh, thợ thủ công khai công, người buôn bán mỏ hàng lấy ngày: Sĩ,
Nông, Công, thương “Tứ dân bách nghệ” của dân tộc ta vốn cần cù, ai cũng muốn
năm mới vận hội hành thôn làm ăn suôn sẻ, đầu xuân chọn ngày tốt đẹp, bắt tay
lao động sớm, tránh tình trạng cờ bạc, rượu chè, hội hè đình đám, vui chơi quá đà.
Sau ngày mùng một, dù có mãi vui Tết, hoặc còn kế hoạch du xuân, đón khách,
cũng chọn ngày “Khai nghề”, “Làm lấy ngày”. Nếu như mùng một là ngày tốt thì
chiều mùng một đã bắt đầu. Riêng khai bút thì giao thừa xong, chọn giờ hoàng đạo
bắt đầu không kể mùng một là ngày tốt hay xấu. Người thợ thủ công nếu chưa ai
thuê mướn đầu năm thì cũng tự làm cho gia đình mình một sản phẩm, dụng vụ gì
đó. Người buôn bán, vì ai cũng chọn ngày tốt nên phiên chợ đầu xuân vẫn đông,
mặc dầu người bán chỉ bán lấy lệ, người đi chợ phần lớn là đi chơi xuân.

- Cờ bạc:

Ngày xưa các gia đình có nề nếp quanh năm cấm đoán con cháu không được
cờ bạc rượu chè. Nhưng trong dịp Tết, đặc biệt là tối 28, 29; gia đình quây quần bên
nồi bánh chưng thì ông bố cho phép vui chơi, có cả trẻ con người lớn những nhà
hàng xóm, những gia đình thân cận cùng vui. Tam cúc, cơ gánh, cờ nhảy, cờ tướng,
kiệu, chắn, tổ tôm... ai thích trò nào chơi trò ấy. Lễ khai hạ, tiễn đưa gia tiên, coi
như hết Tết thì xé bộ tam cúc, thu bàn cờ tướng, cất bộ tổ tôm hoặc đốt luôn khi
hóa vàng.
Tục trong ngày Tết kiêng quét nhà đầu năm

Đối với người Việt Nam, Tết Nguyên đán không chỉ là thời khắc giao thừa mà là
một khoảng thời gian dài từ 23 tháng chạp ngày ông Táo chầu trời cho đến ngày
ngày 8 tháng giêng ngày Cốc nhật được hiểu là ngày sinh ra ngũ cốc. Và tục quét
dọn nhà trước Tết và kiêng quét dọn trong 3 ngày Tết là một trong những tập tục
chính.

- Quét dọn nhà cửa trước Tết là tục lệ cổ nhất:

Từ thời cổ đại Tết chỉ được coi là mỏ đầu một chu kỳ và gọi là “tái”. Theo các
tài liệu cổ thì “tái” cũng chỉ là một lễ như nhiều lễ khác. Điểm khác biệt là các lễ vật
của “tái” phải được chuẩn bị trước và các lễ vật đểu là những sản phẩm săn bắt
được. Các tục lệ của “tái” chỉ đơn giản là phải quét dọn sạch sẽ nơi để tế. Vi vậy có
thể nói phong tục quét dọn sạch sẽ trước khi tế lễ là tục có nguồn gốc cổ nhất.

Trong các chữ giáp cốt còn tìm thấy chữ “trửu” nghĩa là chổi, điều này chứng tỏ
trong các lễ cổ đã có chổi để quét dọn. Các tục khác đều xuất hiện ỏ các đời sau.

Trước đây sau ngày vọng của tháng chạp thì 15 ngày về sau liên tục, ngày nào
cũng được coi là đẹp, nên đều có thể quét dọn. Sau này khi các tục lệ khác đã phát
triển thì ngày quét dọn, đặc biệt là dọn bàn thờ thường được tiến hành vào ngày 23

133