Page 248 - Ôn Luyện Thi THPT Quốc Gia Môn Văn

b. Yêu cầu cụ thể

Tham khảo các ý chính sau đây để làm bài:
* Giới thiệu bài thơ, trích dẫn lời nhận xét
* Phân tích

- Bức tranh thiên nhiên trong hai câu thơ đầu của bài thơ:
+ Chiều tối là thời khắc cuối cùng của một ngày và với một tù nhân như
Bác, đó cũng là chặng cuối cùng của một ngày đày ải. Thời gian và hoàn cảnh
như thế dễ gây tâm trạng mệt mỏi, chán chường. Vậy mà ở đây, cảm hứng thơ
lại đến với Bác thật tự nhiên. Trời về chiều, lại đi giữa nơi rừng núi, như một lẽ
tự nhiên, người tù ngước lên cao để tìm chút ánh sáng cuối cùng của ngày, đó
cũng chính là lúc Bác bắt gặp cánh chim mỏi mệt đang tìm bay về tổ ấm, bắt
gặp chùm mây chầm chậm trôi qua lưng trời. Bài thơ không tả màu sắc mà
người đọc vẫn cảm thấy sự âm u, không tả âm thanh mà vẫn gợi được sự vắng
vẻ, quạnh hiu.
Có thể thấy sự gần gũi, tương đồng giữa con người và cánh chim kia; suốt
một ngày bay đi kiếm ăn, cánh chim kia đã mệt mỏi và người tù cũng rã rời sau
một ngày lê bước trên con đường đày ải - trong ý thơ có cả sự hoà hợp và cảm
thông giữa con người với thiên nhiên, tạo vật mà cội nguồn của tình yêu thương
ấy chính là tình yêu mênh mông của Bác.
+ Câu thơ thứ hai gợi nhớ thơ Thôi Hiệu ( “Ngàn năm mây trắng bây giờ còn
bay” - Hoàng Hạc lâu) và thơ Nguyễn Khuyến {“Tầng mây lơ lửng trời xanh
ngắt ” - Thu điếu), chỉ có điều, trong thơ Bác không phải là áng mây trắng ngàn
năm vẫn bay gợi sự vĩnh hằng, hay tầng mây lơ lửng gợi sự không vĩnh viễn, mà
ấn chứa bao nỗi khắc khoải của con người, nó gợi cảm giác về cái cao rộng,
trong trẻo, êm ả của một chiều thu nơi cuối rừng Quảng Tây - với chòm mây ấy,
không gian như mênh mông vô tận và thời gian như ngừng trôi. Phải có một tâm
hồn thật ung dung thư thái thì người tù mới có thể dõi theo một chòm mây thong
thả giữa bầu trời bao la. Hơn thế, chòm mây như có hồn người, như mang tâm
trạng. Nó cô đơn, lẻ loi và lặng lẽ trôi giữa không gian rộng lớn của trời chiều.

+ Hai câu thơ đầu của Chiều tối thấm đẫm nồi buồn vì cảnh buồn và người
buồn, vì cánh chim bay về tổ gợi niềm mong ước sum họp, chòm mây đơn độc
trôi chầm chậm về phía trời xa gợi thân phận lênh đênh trôi dạt nơi đất khách
quê người, vì không biết bao giờ nhà thơ mới được tự do như cánh chim và chòm
mây trên bầu trời kia. Mặc dù vậy, vẻ đẹp cổ điển của hai câu thơ đã thể hiện

248