Page 387 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

thể kể Đôn Ki-hô-tê của Xéc-van-téc, vua Lia của sếch-xpia, Ben-di trong Ãm thanh
và cuồng nộ của w. Phốc-cơ-nơ... Ngay chính Lỗ Tấn còn xây dựng cả hình tượng
người điên trong Nhật kí người điên. Như thế, nhân vật người điên là một dụng ý
nghệ thuật độc đáo, chuyển tải nhiều ý đồ nghệ thuật sâu sắc của nhà văn về cuộc
đời. Thông thường, những nhân vật điên xuất hiện trong vàn học là do người khác
xem họ là điên. Còn bản thân, họ đâu có nghĩ là mình điên và hành động của họ về
bản chất thì chẳng điên chút nào. Mọi người giễu cợt và xem thường họ là do cách
thức tư duy, hành động khác người của họ. Kiểu “điên” của Hạ Du có nét tương
đồng với kiểu điên của chàng hiệp sĩ Đôn Ki-hô-tê. Trong lúc mọi người đều tin vào
trật tự đời sống xã hội và tin chắc mọi điều đều tốt đẹp thi Đôn Ki-hô-tê phát hiện ra
những điểm bất công, phi dân chủ, mất tự do,... trong xã hội nên đã đứng lên hành
hiệp lập lại trật tự công bằng. Với hành động đó, mọi người đều xem chàng là điên
và cười cợt chàng. Tương tự, nhận thức của đề lao Nghĩa (và cũng là nhận thức
chung của mọi người) về Hạ Du lúc đó là nhận thức dựa trên quan điểm của giới
cầm quyền, vì vậy, Hạ Du được xem là điên rồ hết chỗ nói; chết đến nơi rồi mà lại
vẫn hăng hái tuyên truyền cách mạng, bị người đánh thì không phẫn nộ mà lại đi xót
thương cho người ta,... Quả thực là không thể nào hiểu nổi đối với những người đã
quen với nếp nghĩ từng tồn tại suốt hàng ngàn năm nay.
Lối kể của Lỗ Tấn rất thâm trầm. Giá tri của câu chuyện tập trung ỏ độ sâu, ở
tầng lắng của tiếng cười. Tiếng cười có giá trị cảnh tỉnh. Bằng cách “trưng ra” hàng
loạt các nhân vật mù quáng - những kẻ dương dương tự đắc với niềm tin kì quặc
của mình, Lỗ Tấn đã dựng lên một thế giỏi những con người bệnh hoạn - bệnh
hoạn về đầu óc. Chính tư duy bệnh hoạn của họ là nguyên nhân dẫn đến cái chết
của cậu Thuyên.
Biện pháp nghệ thuật tạo tiếng cười ỏ đây được xây dựng theo cách “gậy ông
đập lưng ông”. Cười người hoá ra lại tự đưa mình ra làm trò cười. Cách kể này rất
trí tuệ và đòi hỏi người đọc phải có một hàm lương tư duy tương ứng thì mới có thể
thấu hiểu điều tác giả muốn viết thực sự là gì.
Trong truyện, tất cả mọi người cùng chung một đức tin: bánh bao tẩm máu
người có thể chữa khỏi bệnh lao. Đức tin này đồng dạng với đức tin khác; Trật tự
xã hội hiện thời là tốt đẹp, kẻ nào chống lại đều là phản nghịch. Kiểu tư duy theo
lối song hành trước sau này quả thật thảm hại hết chỗ nói nếu người tư duy ấy biết
mệnh đề điều kiện của họ sai lạc đến mức nào.
Tiếng cười của câu chuyện cũng toát lên từ bản chất của hai cách nhìn đối lập
đó. Hiệu quả của nó tạo nên một sự phản tỉnh đầy thú vị. Kẻ bị cười là điên thì
chẳng hề điên chút nào. Kẻ đi cười người điên thì lại đích thực là kẻ điên vì cứ mãi
bám vào nhũmg định kiến xuẩn ngốc, biến mình và con cháu thành kẻ nô lệ vạn
đời sau.

386