Page 386 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

hàm chứa căn bệnh thời đại. Thuốc chữa cho Thuyên gợi dẫn thuốc chữa cho
bệnh thời đại. cả Khang đúng ở góc độ trung thành với triều đình nhưng sai với số
phận những người dưới đáy xã hội. Điều này tương tự với lão Nghĩa và cụ Ba. Nhờ
tính đa diện này mà nhản vật của văn bản hiện lên với nhiều vai. Các vai này đối
thoại nhau tạo nên sự hài hước, châm biếm, mỉa mai, chua xót... Còn gì chua chát
hơn chỉ vì tiền mà có người mang cháu mình ra đầu thú. Còn gì khôi hài đến rơi
nước mắt hơn cảnh mọi người trong quán đối thoại với nhau về chuyện ai là kẻ thật
đáng thuơng hại khi nghe Hạ Du nói; ‘Thật đáng thương hại, thật đáng thương
hại!”
Câu nói này được thốt lên sau khi Hạ Du bị lão Nghĩa tát cho hai cái chỉ vì tội
tuyên truyền lão làm cách mạng, có người nhầm câu nói đó được dành cho Hạ
Du. Nhưng khi nghe cả Khang cắt nghĩa: “Mặt ai nấy bỗng ngơ ngác. Không ai nói
gì cả” . Đám đông trong quán trà của lão Hoa là những con người chất phác. Họ
sống bị động, luôn tuân theo suy nghĩ và lôgíc tồn tại của thể chế phong kiến. Bất
cứ điều gì đi chệch khỏi quỹ đạo đó đều khiến họ không thể hiểu. Cái “ngơ ngác”
của họ là hình ảnh tiêu biểu cho sự thiếu hiểu biết, trì đọng của những người mộc
mạc, hiền lành. Sự thụ động đó đã khiến họ dễ tin vào bất kì điều gì giới thống trị
nhồi sọ.
8. Người điên và tiếng cười nghịch dị

“Người râu hoa râm bỗng vỡ nhẽ, nói:
- Lão Nghĩa mà đáng thương thật à? Điên! Hắn điên thật rồi!
Anh chàng hai mươi tuổi cũng vỡ nhẽ:
- Điên thật!
Khách trong quán lại nhao nhao lên, nói nói cười cười.
Thằng Thuyên cũng thừa dịp ho cố mạng. Bác cả Khang chạy lại, vỗ vai, nói:
- Thuyên à! Cam đoan thê nào cũng khỏi. Mày đừng ho như thế. Cam đoan
thế nào cũng khỏi.

Cậu Năm Gù gật gù nói:
- Điên thật rồi”.
Trong truyện, sau khi “vỡ nhẽ” sự việc, mọi người đồng thanh cho rằng Hạ Du
là người điên vì anh tỏ ra thương hại lão Nghĩa. Theo suy nghĩ của họ, ở vào hoàn
cảnh Hạ Du, người đang đợi bị đưa ra pháp trường thì anh mới là người đáng
thương chứ không phải là kẻ đưa anh ra pháp trường. Thế mà anh lại tỏ ý thương
hại lão Nghĩa. Thật ngược đời, với người dán xứ ấy đấy quả là sự điên rồ hết chỗ
nói.
Trong lịch sử văn chương nhân loại, nhân vât điên đã nhiều lần xuất hiện. Ta có

385