Page 137 - Một Số Phong Tục Tập Quán
P. 137
ngay miệng CỐI xuông sàn nhà. Người Jrai tốì kỵ
ngồi lên miệng cối không chừa một ai. Còn chày
sau khi giã xong, không bao giò được để dựng đứng
mà phải xếp ngay lên giá đặt trưóc và song song
vói hiên nhà.
Chày giã làm bằng gỗ cây kơ-nia, cây hương
hoặc cây xanh (tiếng Jrai gọi là hơ-kuai), ưu điểm
của các cây này là trọng lượng riêng rất nặng, kê
cả khi đã khô kiệt. Chày dựng đứng cao hơn đầu
người, thuôn tròn như bắp chân, một đầu tầy và
một đầu hơi nhọn. Một nhà người Jrai thường có
hai loại cối. Loại côl lòng sâu hẹp dùng để giã thóc.
Loại cối lòng nông và rộng dùng để giã ngô. Chày
dùng chung cho cả hai loại côi. Chang nhà nào có
hai bộ chày bao giò. Người Jrai chỉ chú ý đến độ
tầy, nhọn của chày mà thôi. Khi giã thóc, ở công
đoạn trật vỏ trấu, thì dùng đầu nhọn, ở công đoạn
giã cho sạch cám thì dùng đầu tầy. Còn giã ngô thì
chỉ dùng đầu nhọn. Với hạt ngô quá cứng thì được
ngâm qua nưóc cho mềm trưóc khi đô vào côi.
Khi giã, hai hay ba người hai tay nắm chặt eo
chày, đứng quay mặt vào nhau mà đâm chày
xuốhg lòng côl. Có thể nói thêm rằng, chày của
người Jrai lúc mới chế tác không làm thắt eo như
chày của người Việt, nhưng qua năm tháng do tay
người nắm vào dần dần cũng mòn tạo thành eo.
Tiếng chày Jrai thật kỳ diệu cứ nhịp đôi, nhịp ba,
vào ngày lễ hội còn là nhịp bô"n, tụp tum từ đời này
qua đòi khác mà không bao giò loạn nhịp, không
bao giờ nghe thấy tiếng chày va vào nhau. Người
136
