Page 18 - Lý Thường Kiệt

6. Bia đền Ngọ Xá là đền thờ Lý Thường Kiệt; tuy mới dựng năm Tự
Đức thứ 29, năm Bính Tý 1876, nhưng cũng là thần tích.

B. Sách Việt có nói đến Lý Thường Kiệt chỉ có chừng bốn quyển cũ
1. Trước hết, có Đại Việt sử ký, Lê Văn Hưu soạn đời Trần Nhân Tông,
năm Nhâm Thân 1272; và Ngô Sĩ Liên đời Lê Thánh Tông có sửa chữa ít
nhiều (năm Kỷ Hợi 1479, theo lời tựa của Ngô Sĩ Liên). Bản nay còn, là do sử
thần đời Lê đính khảo hai lần (đời Huyền Tông năm Ất Tỵ 1665, và đời Hy
Tông năm Đinh Sửu 1697). Bản in này còn gọi là Đại Việt sử ký toàn thư (viết
tắt TT), tên Ngô Sĩ Liên đặt; nhưng khắc lại đời Nguyễn, và có sửa chữa
thêm. Sự sửa chữa, thường là bỏ những điều cho là vụn vặt quá, hay trái với
tư tưởng luân lý và chính trị đương thời. Không biết rằng đoạn sử đời Lý,
do Lê Văn Hưu soạn, có bị đính khảo nhiều không? Tôi ngờ rằng có, như
sau đây tôi sẽ chứng minh. Một sự chắc chắn là, theo bản TT còn nay, việc
Lý - Tống chiến tranh chép rất sơ lược và điều lầm.
Đời Nguyễn Tây Sơn, có kliắc bản Đại Việt sử ký (1800), do sử thần dọn

lại bản TT và có tham khảo sử Trung Quốc, về Lý thường Kiệt, bản này
chính xác hơn. Nhưng tôi không dùng, vì sách ấy lấy gốc ở bản TT, và phần
tham khảo Tống sử còn sơ lược. Tôi cũng không dùng bản Khăm định Việt sử
thông giám cương mục trừ một vài chi tiết nhỏ, vì sách ấy cũng do các sách
trên mà ra và không thêm gì chắc chắn hơn.
2. Trái lại tôi đã dùng nhiều một bộ sách nhỏ, sách Việt sử lược (viết tắt
VSL) soạn đời nhà Trần, nay còn ở bộ Tứ khố toàn thư và đã có nhiều nhà
xuất bản Trung Quốc khắc. Sách này đổi họ Lý ra họ Nguyễn (theo phép húy
đời Trần) và cuối có đề "Kim vương Xương Phù" nghĩa là "vua nay hiệu
Xương Phù", tức Trần Đế Nghiện (1377). Sách VSL, chép đoạn Hùng Vương
rất sơ sài, và không nói đến Lạc Long, đến các chuyện hoang đường; và tuy
có nói đến Thục An Dương Vương, nhưng không kê thành Hồng Bàng kỷ và

Thục kỷ như ở TT. Nay xét lời tựa của Ngô Sĩ Liên, và phàm lệ của sách TT,
ta thấ'’ rằng "Lê Văn Hưu trùng tu từ Triệu Vũ đế đến Lý Chiêu Hoàng". Ta
lại thấy chính VSL cũng chỉ có đoạn sử ấy. Ta có thể đoán rằng VSL là do

20