Page 14 - Lý Thường Kiệt

những Tống không dám dòm ngó cõi ta, mà bắc thùy nước Việt lại được
khuếch trương và củng cố.

Đó là một kỳ công của Lý Thường Kiệt.
Nhưng còn một kỳ công khác, đương thời không kém việc trên, mà đối với
vận mệnh tương lai nước ta, lại còn to hơn nữa. Ấy là việc đánh Chiêm Thành.
Tuy trước thế kỷ XI, Chiêm Thành đã bị quân Trung Quốc hay quân ta
đánh thua nhiều trận, nhưng dân Chiêm vẫn là dân thiện chiến và hiếu
chiến. Vùng Thanh, Nghệ nước ta luôn luôn bị đe dọa, và Thăng Long cũng
dễ bị phục kích từ bể đánh vào. Cho nên Lý Thánh Tông đã có cuộc đánh
Chiêm. Lý Thường Kiệt làm nguyên soái.
Đặc điểm là, không phải như mọi lần, chiến tranh chỉ có mục đích phá
thành, giết chúa. Trái lại, vua Chiêm được tha mà ta được ba châu cực bắc
của Chiêm. Bước đầu của cuộc nam tiến của dân tộc ta là từ đó. Ta lại đẩy
xa, về phương nam, những căn cứ khởi công của Chiêm; khiến cho đời sau,

lúc thế nước ta suy, quân Chiêm không đủ sức thôn tính nước ta được.
Khuếch trương và củng cố biên thùy miền nam, miền bắc đã rồi,
Thường Kiệt còn phủ dụ dân miền thượng du ở vùng Thanh Hóa; khiến
cho thanh thế nước ta trong triều Lý Thánh Tông và Nhân Tông đã đến tột
bực, và các đời sau được yên ở mặt tây.
Đối với một anh hùng dân tộc bậc nhất trong lịch sử nước ta, sử sách ta
tuy có ghi công, nhưng chép sự nghiệp một cách sơ sài và sai lạc. Lại thêm
các nhà văn phụ họa, làm cho ngày nay chúng ta rất mơ hồ về đoạn sử oanh
liệt nhất của tiền nhân.

Trong hồi năm 1943, vì tránh nạn máy bay oanh tạc Hà Nội, tôi đã phải
theo trường học vào Thanh Hóa. Trong khi nhàn rỗi, tôi đã để ý tìm tòi cổ
tích, mà tôi biết có nhiều ở trong vùng. Tôi đã may mắn tìm thấy bốn tấm
bia còn rõ chữ, trong đó có ba bia ghi công Lý Thường Kiệt đối với các chùa.
Tôi đã sắp công bố sự phát giác kia liền. Nhưng tôi nghĩ đối với các võ công

16