Page 22 - Kiến Trúc Đình Chùa Nam Bộ

như kiến trúc đình... tất cá tạo thành hệ khung sườn “kẻ chuyền - đâm trinh - cột kê” đặc
trưng của kiến trúc cổ Nam Bộ. Chùa xưa cũng thường có nền rất cao và vườn cây ăn trái
xung quanh. Càng về sau, nhất là sau thời kỳ chấn hưng Phật Giáo 1929, đặc biệt là giai
doạn sau 1954, kiến trúc chùa không ngừng phát triển về số lượng lẫn chất lượng, giữa
thế kỷ XX đã xuất hiện “chùa lẩu”. Hoạt động chùa càng về sau càng mờ rộng.
Như vậy, qua các khái quát trên có thể nhận ra rằng: Kiến trúc đình và chùa ba miền
gần như có chức năng giống nhau cho mỗi loại hình, nhưng bố cục tổng thế có phần
khác nhau. Hệ khung sườn, tuy giống nhau ờ kết cấu gỏ nhung có khác nhau về cấu trúc
và bố cục mặt bằng. Từ cấu trúc “xà - kẻ - bẩy...”, tổ chức mặt bằng đăng đối theo
trục..., cùa Bắc Bộ; chuyển sang cấu trúc “chổng rường - già thủ...”, tổ chức mặt bằng
theo kiểu “trùng thiềm diệp ốc...”, của Trung Bộ; sang Nam Bộ cấu trúc chuyển thành
“kẻ chuyền - đâm trinh - cột kê...”, tổ chức mặt bằng nửa đãng đối nửa tự do và chuyển
thành hoàn toàn tự do vào cuối thế kỷ XX với chùa lầu. Tuy độ cao thân so với mái, từ
Bác Bộ sang Nam Bộ có phần tăng đôi chút, nhưng sóng nóc và “đòn dông” lại ngắn
hơn. Đặc biệt mặt bằng “vuông" rất phổ biến ờ Nam Bô, lại rất ít gặp ờ Bắc Bộ.
Nếu chỉ so sánh riêng giữa đình chùa truyền thống Việt Nam ở Bắc Bộ và đình chùa
Nam Bộ có thể nhận ra các điểm giống nhau và khác nhau như sau:
* Lình vực hình thức kiến trúc:
- Giống nhau:
Đình, chùa có chức năng chính là nơi thờ Thần, Phật thường có khuôn viên rộng, tổng
thế kiến trúc biến đối linh hoạt theo nhu cầu sử dụng qua các thời kỳ lịch sừ; kết cấu
thường sử dụng bô khung sườn gỗ (giữa thế kỷ XX trờ về trước) với hệ cột tròn kê trên
tán đá vuông làm móng; chạm khấc gỗ với các đổ họa mang tính dân gian đời lhường;
sử dụng vật liệu lợp mái và lát nền bằng đất nung; rất ít cửa sổ. Riêng chùa thường có
hành lang bao quanh và có thêm mộ tháp hay tháp Phật.
- Khúc nhau:
+ Tổng thề đình chùa Nam Bộ thường gắn liền với yếu tỏ' “sông nước” rất rõ, nhưng
tổng thể đình chùa Bắc Bộ đôi khi cũng kết hợp với yếu tố “nước” nhưng không nhiều.
+ Bộ khung sườn gỗ đình chùa Bắc Bộ thường đổ sộ, nặng nề hcm so với bộ khung
sườn gỗ dinh chùa Nam Bộ và liên kết mộng đình chùa Bắc Bộ cũng đa dạng và phức tạp
hơn đình chùa Nam Bộ.
+ Thân đình chùa Bắc Bộ thường thấp bằng 1/2 mái còn thân đình chùa Nam Bộ cao
gần bằng mái.
+ Vật liệu lợp và lát nền đình chùa Bắc Bộ cũng nặng nề hơn dinh chùa Nam Bộ.
+ Mặt bằng cơ bản của đình chùa Bắc Bộ thường hình chữ nhật và nền cao vừa phải, khác
vứi mặt bằng cơ bản của đình chùa Nam Bộ thường hình vuống và được tôn nền rất cao.
23