Page 20 - Kiến Trúc Đình Chùa Nam Bộ

1.3.1.2. Kiến trúc chùa Bắc Bộ
Với chức năng chính là nơi thờ Phật (đôi khi kết hợp thờ Thẩn hay Thánh) và tu học
cùa tăng sĩ, về sau, trong chùa còn xuất hiện thêm chức năng thờ “hậu Phật” (người có
công tạo dựng chùa).
Vế tổng thể kiến trúc, chùa Bắc Bộ thường có khuỏn viên khá rộng có khi lên đến
hàng chục mẫu (hecta). Chính vì vậy, bố cục toàn bộ ngôi chùa thường phát triển trẽn
một trục chính trung xuyên tầm từ gác chuông đến hậu đường. Các gian “tòa vũ” thường
có từ 5 đêìi 13 gian (chùa Bút Tháp), nối kết thành bố cục mặt bằng từ giản đơn đến
phức tạp, tìr dạng chữ “nhất —” chữ “nhị —”... đến "nôi công - ngoại quốc[ 2 ”. Khối
nhà chính thuờng là 3 tòa: tiền đường, thiêu hương, thượng điện hình chữ “công X ”. vể
chi tiết kiến trúc, chùa cũng thường được chống đỡ bời hệ cột và hệ vì kèo liên kết với
nhau bằng “kẻ ngồi”, “xà bẩy” và “xà tứ” tạo thành “thức” cổ điển của kiến trúc chùa
Bắc Bộ, giống như đình làng. Đến thế kỷ x v in , kiến trúc chùa đã có những đổi thay:
“xà thượng vươn dài ra đã thay cái bẩy với tên mới gọi ngày nay là “consol”[49]. Cũng
như đình, thân chùa rất thấp so với cao mái. Càng về sau, nhất là sau những lẫn đại trùng
tu xuất hiện nhiêu chi tiết chạm khắc tinh vi, hiện đại hom trước.
1.3.2. Kiến trúc đình, chùa Trung Bộ
1.3.2.1. Kiến trúc đình Trung Bộ
Với chức năng tương tự như dinh Bắc Bộ, nhưng đến Trung Bộ chức năng lễ hội có
phần mờ nhạt hơn, nhất là phần hội. Gẩn như chức năng chính của đình Trung Bộ chỉ là
nơi thờ cúng Thành Hoàng và anh hùng dân tộc, rất ít có kết hợp lễ hội.
Về tổng thể kiến trúc, thường rất giản đo« bao gổm một đại đường có 5 hay 7 gian
(đình Dương Nỗ), đôi khi có thêm nhà tiền tế hoặc nhà “trù” (bếp) phía sau bên cạnh tòa
đại đường, vể chi tiết kiến trúc, đình thường được chống đỡ bời hệ cột mà mỗi cột có
đường kính vừa phải thường đường kính khoảng 0,5m. Hệ vì kèo được liên kết với nhau
bằng hệ “chồng rường - giả thủ” tạo thành kiểu thức đặc thù của kiến trúc cổ điến Trung
Bộ. Toàn bộ hệ khung sườn kiến trúc đình Trung Bộ được đặt ngay trên tán đá, trên nển
đất lát gạch đất nung. Các chi tiết kiến trúc khác như “tay thủ”, “câu đầu”, “con rường”,
“lá mái”... thường được chạm khắc rất tinh vi. Thân đình có vươn cao hơn so với đình
Bắc Bộ. Càng về sau, nhất là sau những lẩn đại trùng tu xuất hiện nhiẻu chi tiết chạm
khắc rinh vi hơn nhimg diện tích đình lại bị thu hẹp hơn.
1.3.2.2. Kiến trúc chùa Trung Bộ
Cũng với chức năng chính là nơi thờ Phật và tu học cùa tăng sĩ, về sau, còn xuất hiện
thêm chức nàng thờ bá tánh và trường học giáo lý (chùa Báo Quốc).
Về tổng thể kiến trúc, chùa Trung Bộ thưòng có khuôn viên rất rộng có khi lên đến
vài mẫu (hecta). Chính vì vậy, bố cục toàn bộ ngôi chùa thường kết kợp phát triển vừa
21