Page 45 - Huế Trong Tôi

"Tự cô’nhân hòa đệ nhất nghĩa,
Thiên thời địa lợi tận ảo chi”.
(Từ xưa cho thấy trước hết phải có nhân hòa,
Thiên thời địa lợi cũng từ đó mà ra).
Ông rứíận thức sâu sắc yêu cầu làm cho nhân dân
được no ấm, kiến thức được mở mang, vì chứih dân mới

là huyết mạch quyết đỊnh nền an nguy của đất nước:
"Binh thị trảo nha quan thắng phụ,
Dân duy huyết mạch hệ an nguy”.
(Quân ây vuốt nanh là nguổn của thắng bại,
Dân là gốc của sự an nguy).
Tin tưởng vào nhân dân, gắn bó với nhân dân, Đặng
Huy Trứ có điều kiện để thâu hiểu nỗi khổ của người
dân - chủ yếu là nông dân - trong bối cảnh phong kiến
suy tàn, nguy cơ nước ngoài xâm lược đang uy hiếp trầm

trọng sự tổn vong của Tổ quốc, cộng thêm nạn thiên tai, lũ
lụt với hạn hán, mâ't mùa. ông rất có ý thức trách nhiệm
đôl với dân, với nước, đối vói ông thì làm quan mà để cho
dân đau khổ, thiếu ăn, thiếu mặc thì đó chính là tội lớn:
"Nắng hạn quá lâu là tội người chăn dân. Kẻ chăn dân
có tội thì giết, thì phạt, chớ dân có tội gì? Lâu nay, lụt,
loạn ly, mất mùa, nhân dân gặp mãi tai ương. Sức dân vì
thế mà kiệt. Của dân vì thế mà hết. Dân sống trong nước
lửa. Nhà nhà bỏ đi tha hương. Đứng trước cảnh này, mắt
nhìn không nỡ".
"Thương sao những kẻ bơ vơ, không nơi nương tựa
này! Cứu dân không cách gì, lòng ta rối bời. Ta vì họ mà
khóc lóc. Kẻ chăn dân này thất đức để lụy đến muôn họ".

43