Page 178 - Huế Trong Tôi

kiên trì và triệt để, thường khi bị bỏ dớ. Nhất là khi các
đề xuâ't đổi mới lại do các giáo sĩ hay giáo dân đưa ra thì
vua Tự Đức và các quan lại trong triều, ngoài địa
phương thường đem lòng nghi ngờ, lo ngại vì đã "nhập
cục" một cách sai lầm, tai hại họ với bè lũ thực dân và tay
sai. Vì vậy có khi do tình thế bức bách phải dùng họ thì
cũng dùng nửa vời và sẵn sàng bỏ rơi họ nửa chừng.
Cuối tháng 9-1866, Tự Đức phái Nguyễn Truông Tộ và
Nguyễn Điền (cả hai người đều là giáo dân) cùng đi với
Giám mục Gôchiê (Gauthier) sang Pháp mua tàu, máy

móc, sách khoa học kỹ thuật... Chuyến đi đó mua được
một số hàng hóa, nhưng căn cứ vào bức thư viết tháng 12
năm đó của Thượng thư Bộ LÌ triều đình Huê' gửi vào
Sài Gòn cho Phó đô đốc Đờ La Grăngđie (De la Grandière),
thống soái chỉ huy quân đội viễn chiiứi Pháp, thì thấy rõ
việc mua bán râ't tùy tiện, không có kế hoạch cụ thể,
thích gì mua nấy nên lợi ích mang lại rầ't hạn chế, như đã
mua một sô' máy móc thiên văn, máy điện thoại, các
dụng cụ cho nghề in, 5 phong vũ biểu, máy phát điện,
các loại axit simtuarich, nitơrich... và một sô' sách nói về
thuật hàng hải, điện khí... Đó là không nói rằng trong rất
nhiều trường hợp đã tìm mọi cớ khó khăn để cự tuyệt
các đề nghị đưa lên và phổ biên nhâ't là bỏ rơi trong im

lặng. Từ năm 1863 đê'n năm 1871, trong vòng 8 năm rưỡi
đằng đẵng, Nguyễn Trường Tộ đã kiên trì gửi lên triều
đìiứi tới 30 bản điều trần, đề cập một cách có hệ thống tới
hàng loạt vân đề câ'p thiết nhâ't của Tổ quốc điiug trước
nguy cơ mâ't còn ngày một ngày hai sẽ tới.

176